ÖZEL GRUPLARDA ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARI VE TEDAVİSİ

Ozel_Gruplarda_Alkol_ve_Madde_Kullanimi_Bozukluklari_ve_Tedavisi_kapak

ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARINDA AİLE TERAPİSİ

Süheyla Doğan Bulut

Ankara Etlik Şehir Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye

Bulut SD. Alkol ve Madde Kullanım Bozukluklarında Aile Terapisi. Doğan Bulut S, editör. Özel Gruplarda Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları ve Tedavisi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2025. p.197-209.

ÖZET

Alkol ve madde kullanım bozuklukları (AMKB) sadece hastayı değil, yaşadığı ortamı, ailesini ve hepsini birer sistem parçası olarak değerlendirirsek tüm toplumu etkilemektedir. Alkol bağımlısı bir ebeveyne sahip olmak, stresin önemli bir göstergesidir. Ebeveyninde AMKB olan ergenlerde kendine yönelik olumsuz duygu ve davranışlar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, travma, alkol ve madde kullanımı, yüksek riskli cinsel davranış, depresyon ve intihar düşüncelerine sahip olma olasılıkları yüksek bulunmuştur. Böyle bir ortamda yetişen çocuklarda kişilerarası ilişkilerde zorlanma, akademik olarak entelektüel ve davranışsal eksiklikler, romantik ilişkileri sürdürme zorluğu, boşanma da sıklıkla görülmektedir. Aile içi şiddet de deneyimlenen başka bir durumdur. Evlilik sorunları veya boşanma ile de sıklıkla karşılaşılmaktadır. Alkol ve madde kullanımının olduğu bir ev ortamında yaşayan bireylerin en sık karşılaştıkları durumlardan bir diğeri de damgalanmadır. Aile damgalaması, aile üyeleri için utanç, endişe ve suçluluk gibi duygusal; kötü itibara sahip olma ve izolasyon gibi sosyal ve kişilerarası sonuçlara yol açmaktadır. Ayrıca damgalanmadan kaynaklanan kronik stresin, olumsuz zihinsel ve fiziksel sağlık sonuçlarına katkıda bulunduğu bilinmektedir. AMKB’de bağımlı bireye uygulanan tedaviler yanında aile desteğinin çok önemli olduğu ve aileler ile çalışmanın gerekli olduğu pek çok araştırmada kabul edilen bir görüştür. Aile sistemleri perspektifinden bakıldığında madde bağımlılığı, aile işleyişinde dengeyi sağlamak ve aile işleyişinde zorluklarla başa çıkmak amacıyla geliştirilen uyumsuz bir girişimi temsil etmektedir. Ayrıca eş bağımlılık, aile hastalığı, alkolik aile gibi kavramlar geliştirilmiş, bağımlılığın temelinde yatan aile kaynaklı nedenler araştırılmıştır. Alkol/madde bağımlılığı aile içindeki rolleri, kuralları ve hiyerarşiyi değiştirerek ailede büyük değişikliklere yol açar. Terapist alkol/ madde kullanımının aile için işlevini anladıktan sonra, davranışın nasıl ortaya çıktığını ve hangi işlevi gördüğünü açıklayabilir hale gelir. Aile terapistleri madde kullanımıyla ilişkili etkileşim kalıplarını yeniden yapılandırmaya çalışır ve böylece madde bağımlılığını aile sisteminin işleyişini sürdürmek için gereksiz hale getirir. Aile sistemleri terapistleri bu hedefe ulaşmak için çeşitli teknikler kullanır. Terapistin işi aileye katılımdır. Katılım sağlandıktan sonra aile işlevsizliğini düzenlemeye yönelik adımlar atılır. Ekoller arasında bazı farklılıklar olsa da aileye katılım, yeniden çerçeveleme, yeniden yapılandırma, iletişim ve sorun çözme yöntemleri benzerlik gösterir. Alkol/Madde bağımlılığı tedavisinde ailelerle çalışmak için Kısa Stratejik Aile Terapisi, Çok Odaklı Aile Terapisi, Aile Meseleleri programları, Johnson Enstitüsü Müdahalesi ve Kominite Teşvik ve Aile Eğitimi (CRAFT) programları geliştirilmiştir. Bu programların etkinlikleri çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir. Ancak henüz aileler ile çalışmak üzere tasarlanan global kabul görmüş bir program yoktur. Bunun sebeplerinden biri bu alanda çalışan az sayıda terapist olması ve çalışılan alanın zorluğudur. Ancak tedavi programlarında aile çalışmalarının dahil edilmesi bağımlılıkla mücadelede gereklidir.

Anahtar Kelimeler: Aile terapisi; Alkol kullanım bozukluğu; Madde kullanım bozukluğu; Bağımlılık

Referanslar

  1. Friedman AS. Family therapy vs. parent groups: Effects on adolescent drug abusers. Am J Fam Ther. 1989;17(4):335-347. [Crossref]
  2. Henggeler SW, Melton GB, Brondino MJ, Scherer DG, Hanley JH. Multisystemic therapy with violent and chronic juvenile offenders and their families: the role of treatment fidelity in successful dissemination. J Consult Clin Psychol. 1997;65(5):821. [Crossref]  [PubMed]
  3. Joanning H, Quinn W, Thomas F, Mullen R. Treating adolescent drug abuse: A comparison of family systems therapy, group therapy, and family drug education. J Marital Fam Ther. 1992;18(4):345-356. [Crossref]
  4. Lewis RA, Piercy FP, Sprenkle DH, Trepper TS. Family-based interventions for helping drug-abusing adolescents. J Adolesc Res. 1990;5(1):82-95. [Crossref]
  5. Schmidt SE, Liddle HA, Dakof GA. Changes in parenting practices and adolescent drug abuse during multidimensional family therapy. J Fam Psychol. 1996;10(1):12. [Crossref]
  6. Ray GT, Mertens JR, Weisner C. Family members of people with alcohol or drug dependence: health problems and medical costs compared to family members of people with diabetes and asthma. Addiction. 2009;104(2):203-214. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  7. O'Shay-Wallace S. "We Weren't Raised That Way": Using Stigma Management Communication Theory to Understand How Families Manage the Stigma of Substance Abuse. Health Commun. 2019;35(4):465-474. [Crossref]  [PubMed]
  8. Fischer KE, Kittleson M, Ogletree R, Welshimer K, Woehlke P, Benshoff J. The relationship of parental alcoholism and family dysfunction to stress among college students. J Am Coll Health. 2000;48(4):151-156. [Crossref]  [PubMed]
  9. Lander L, Howsare J, Byrne M. The impact of substance use disorders on families and children: from theory to practice. Soc Work Public Health. 2013;28(3-4):194-205. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  10. Reiter MD. Roles in the Addicted Family. In: Substance Abuse and the Family. Routledge. 2019:98-116. [Crossref]  [PubMed]
  11. Chermack ST, Blow FC. Violence among individuals in substance abuse treatment: the role of alcohol and cocaine consumption. Drug Alcohol Depend. 2002;66(1):29-37. [Crossref]  [PubMed]
  12. Fals-Stewart W, Kennedy C. Addressing intimate partner violence in substance-abuse treatment. J Subst Abuse Treat. 2005;29(1):5-17. [Crossref]  [PubMed]
  13. Leonard KE, Rothbard JC. Alcohol and the marriage effect. J Stud Alcohol. 1999;(Suppl 13):139-146. [Crossref]  [PubMed]
  14. Leonard KE, Eiden RD. Marital and family processes in the context of alcohol use and alcohol disorders. Annu Rev Clin Psychol. 2007;3(1):285-310. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  15. Park S, Park KS. Family stigma: A concept analysis. Asian Nurs Res. 2014;8(3):165-171. [Crossref]
  16. Co TAC, Canoy NA. The lived experiences of recovering Filipino persons who use drugs (PWUDs) without family support. J Ethn Subst Abuse. 2022;21(4):1389-1409. [Crossref]  [PubMed]
  17. Link BG, Phelan JC. Stigma and its public health implications. Lancet. 2006;367(9509):528-529. [Crossref]  [PubMed]
  18. Bradshaw J. Bradshaw on the Family: A Revolutionary Way of Self-Discovery. Pompano Beach, FL: Health Communications. 1988:29.
  19. He Y, Fisher AR, Swanson SE, Lebow JL. Integrative Sys temic Therapy: Integrating Individual, Couple, and Family Therapy. Aust N Z J Fam Ther. 2022;43(1):9-21. [Crossref]
  20. Lewis RA. The family and addictions: An introduction. Fam Relat. 1989;38(3):254-257.
  21. Epstein EE. Couple and family therapy of addiction. J Stud Alcohol. 2000;61(3):485-485. [Crossref]
  22. Bowen M. Family Therapy in Clinical Practice. Northvale, NJ: Jason Aronson; 1986:262.
  23. Norton JH. Addiction and family issues. Alcohol. 1994;11(6):457-460. [Crossref]  [PubMed]
  24. Cermak T. Diagnosing and Treating Co-Dependence. Minneapolis: Johnson Institute Books. 1986.
  25. Hands M, Dear G. Co-dependency: A critical review. Drug Alcohol Rev. 1994;13(4):437-445. [Crossref]  [PubMed]
  26. Beattie M. Beyond Codependency: And Getting Better All the Time. New York: Simon and Schuster. 2009.
  27. Jackson WC. Codependence and the Christian Faith: An Introduction to Compassion Addiction. Rev Expositor. 1994;91(1):31-41. [Crossref]
  28. Brown S, Lewis V. The Alcoholic Family in Recovery: A Developmental Model. New York: Guilford Press. 1999.
  29. Szapocznik J, Hervis O, Schwartz S. Brief Strategic Family Therapy for Adolescent Drug Abuse. Washington, DC: American Psychological Association. 2003. [Crossref]
  30. Horigian VE, Feaster DJ, Brincks A, Robbins MS, Perez MA, Szapocznik J. The effects of Brief Strategic Family Therapy (BSFT) on parent substance use and the association between parent and adolescent substance use. Addict Behav. 2015;42:44-50. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  31. Robbins MS, Szapocznik J, Horigian VE, et al. Brief strategic family therapy™ for adolescent drug abusers: A multi-site effectiveness study. Contemp Clin Trials. 2009;30(3):269-278. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  32. Liddle HA. Multidimensional Family Therapy for Adolescent Cannabis Users. Rockville, MD: Center for Substance Abuse Treatment. 2002. [Crossref]
  33. Liddle HA, Rodriguez RA, Dakof GA, Kanzki E, Marvel FA. Multidimensional family therapy: A science-based treatment for adolescent drug abuse. In: Lebow J, ed. Handbook of Clinical Family Therapy. New York: Wiley. 2005:128-163.
  34. Liddle HA. Multidimensional Family Therapy: A Science-Based Treatment System. Aust N Z J Fam Ther. 2010;31(2):133-148. [Crossref]
  35. Liddle HA, Rowe CL, Dakof GA, Henderson CE, Greenbaum PE. Multidimensional family therapy for young adolescent substance abuse: Twelve-month outcomes of a randomized controlled trial. J Consult Clin Psychol. 2009;77(1):12-25. [Crossref]  [PubMed]
  36. Fadus MC, Squeglia LM, Valadez EA, et al. Adolescent substance use disorder treatment: an update on evidence-based strategies. Curr Psychiatry Rep. 2019;21(1):1-10. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  37. Hendriks V, van der Schee E, Blanken P. Treatment of adolescents with a cannabis use disorder: Main findings of a randomized controlled trial comparing multidimensional family therapy and cognitive behavioral therapy in The Netherlands. Drug Alcohol Depend. 2011;119(1-2):64-71. [Crossref]  [PubMed]
  38. Goorden M, Van Der Schee E, Hendriks VM, Hakkaart-van Roijen L. Cost-effectiveness of multidimensional family therapy compared to cognitive behavioral therapy for adolescents with a cannabis use disorder: Data from a randomized controlled trial. Drug Alcohol Depend. 2016;162:154-161. [Crossref]  [PubMed]
  39. Schaub M, Henderson C, Peic I, Tossmann P, Phan O, Hendriks V, Rowe C, Henk R. Multidimensional family therapy decreases the rate of externalizing behavioral disorder symptoms in cannabis abusing adolescents: Outcomes of the INCANT trial. BMC Psychiatry. 2014;14(1):26. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  40. Hogue A, Dauber S, Samuolis J, Liddle H. Treatment techniques and outcomes in Multidimensional Family Therapy for adolescent behavior problems. J Fam Psychol. 2006;20(4):535-543. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  41. Minuchin S, Reiter M, Borda C. The Craft of Family Therapy: Challenging Certainties. New York: Routledge. 2014. [Crossref]
  42. Sheykholeslami A. Effectiveness of Structural Family Therapy on Therapy Motivation and Family Functioning in Families with Substance Abusers. Sci Q Res Addict. 2019;12(49):173-188.
  43. Bowen M. Family Therapy in Clinical Practice. Northvale, NJ: Jason Aronson. 1986.
  44. Cook L. CE Feature: Perceived Conflict, Sibling Position, Cut-Off, and Multigenerational Transmission in the Family of Origin of Chemically Dependent Persons: An Application of Bowen Family Systems Theory. J Addict Nurs. 2007;18(3):131-140. [Crossref]
  45. Bacon M. Family Therapy and the Treatment of Substance Use Disorders: The Family Matters Model. New York: Routledge. 2019. [Crossref]
  46. Hanson R. Hardwiring Happiness: The New Science of Contentment, Calm, and Confidence. New York: Harmony Books. 2013. [Crossref]
  47. Lam WK, O'Farrell TJ, Birchler GR. Family therapy techniques for substance abuse treatment. In: Treating Substance Abuse: Theory and Technique. 2nd ed. New York: Guilford Press. 2012:256-280.
  48. Rychtarik RG, McGillicuddy NB. Coping skills training and 12-step facilitation for women whose partner has alcoholism: Effects on depression, the partner's drinking, and partner physical violence. J Consult Clin Psychol. 2005;73(2):249. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  49. Liepman MR, Nirenberg TD, Begin AM. Evaluation of a program designed to help family and significant others to motivate resistant alcoholics into recovery. Am J Drug Alcohol Abuse. 1989;15(2):209-221. [Crossref]  [PubMed]
  50. Meyers RJ, Miller WR, Hill DE, Tonigan JS. Community reinforcement and family training (CRAFT): Engaging unmotivated drug users in treatment. J Subst Abuse. 1998;10(3):291-308. [Crossref]  [PubMed]
  51. Ögel K, Başabak A. Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Programı (SAMBA). Aile Eğitimi Uygulayıcı Kılavuzu. İstanbul: Yeniden Yayınları; 2012.