ÖZEL GRUPLARDA ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARI VE TEDAVİSİ

Ozel_Gruplarda_Alkol_ve_Madde_Kullanimi_Bozukluklari_ve_Tedavisi_kapak

ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARINDA FARMAKOTERAPİ

Ezgi Özserezli

Ankara Etlik Şehir Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Ankara, Türkiye

Özserezli E. Alkol ve Madde Kullanım Bozukluklarında Farmakoterapi. Doğan Bulut S, editör. Özel Gruplarda Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları ve Tedavisi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2025. p.159-174.

ÖZET

Kullanılan alkol miktarının kesilmesinden ya da azaltılmasından sonra, tremor, aşırı terleme, baş ağrısı, bulantı, kusma, iştahsızlık, taşikardi, uykusuzluk, anksiyete belirtilerinin ortaya çıktığı tabloya ‘Alkol Yoksunluk Sendromu’ adı verilmektedir. Otonomik hiperaktivite, uykusuzluk, anksiyete belirtileri birkaç hafta daha devam edebilmektedir. Kişinin geçmişte yoksunluk döneminde iken nöbet geçirme ya da deliryum tremens öyküsü mevcutsa bir sonraki yoksunluk döneminde muhtemelen yeniden nöbet geçirme ya da deliryum tremens gelişecektir. Deliryum tremens; yönelimde bozulma, konfüzyon, hipertansiyon, taşikardi, ateş, terleme, ajitasyon gibi otonomik hiperaktivite ve görsel/işitsel varsanılarla ilerleyen alkol yoksunluğunun en kötü halidir. Ataksi ve denge bozukluğu görülmektedir. Bellek kusurları belirgindir. Varsanılar böcek/yılan görme şeklinde olabilmektedir. Kronik alkol kullanım öyküsü, daha önceki nöbet ve/veya deliryum tremens öyküsü, ek hastalıkların olması, ileri yaş gibi durumlarda deliryum tremens riski artmaktadır. Arındırma tedavisi tamamlandıktan sonra relapsı önleyici tedavi planı oluşturulmalıdır. En büyük nedenlerden biri olan kontrol edilemeyen alkol alma isteğinin altında yatan nörobiyolojik mekanizmalar ilaç seçiminde önem arz etmektedir. Opioid kullanımının bırakılması ile meydana gelebilecek yoksunluk belirtileri, antagonist veya kısmi agonist bir ilaç alınması ile de görülebilmektedir. Yoksunluğun ne zaman başlayıp biteceği, kişinin metabolizmasına ve kullandığı opioid maddenin türüne göre değişkenlik göstermektedir. Opioid yoksunluğunun erken evrelerinde; lakrimasyon, rinore, diaforez, esneme, huzursuzluk, uykusuzluk, dilate pupil, piloereksiyon, kas seyirmeleri, miyalji, artralji, karın ağrısı; ileri evrelerinde taşikardi, hipertansiyon, taşipne, ateş, bulantı, kusma, iştahsızlık, dehidratasyon, hiperglisemi, hipotansiyon görülebilmektedir. Tedaviye başlamadan önce, genel tıbbi muayene, psikiyatrik muayene ve tetkikler tamamlanmalıdır. Hangi tedavinin uygulanacağı, ayaktan veya yatırılarak tedavi planları gözden geçirilmelidir. Yoksunluk belirtilerinin şiddetli olması, çoklu madde kullanımı, uygun olmayan ev koşulları, mükerrer sayıda başarısız ayaktan tedavi girişimleri gibi durumlar varlığında yatırılarak tedavi ön plana çıkmaktadır. Uzun süreli opioid kullanımı olanlar, daha önceden arındırma tedavisi başarısız olanlar, sosyal desteği zayıf olanlar sürdürüm tedavisi için uygun olabilmekte iken, kısa süreli opioid kullanımı olanlar, önceden arındırma tedavisi uygulanmamış olanlar, son bir yıl içinde birkaç ay bırakma dönemi olanlar arındırma tedavisi için daha uygun olabilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Alkol bırakma deliryumu; Alkol yoksunluk nöbetleri; Opiyat ikame tedavisi; Tiamin; Wernicke ensefalopatisi; Buprenorfin; Benzodiazepinler

Referanslar

  1. World Health Organization. Global status report on alcohol and health and treatment of substance use disorders, 2024.
  2. Saunders JB, Conigrave KM, Latt NC, Nutt DJ, Marshall EJ, Ling W et al. Alcohol. In Addiction Medicine. Oxford University Press, 2. Baskı, 2016; 187-214. [Crossref]
  3. Evren C. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Kılavuzu. Düşünen Adam Kitaplığı-6, Yerküre Tanıtım ve Yayıncılık Hizmetleri. A.Ş., İstanbul, Ocak 2020.
  4. McKeon A, Frye MA, Delanty N. The alcohol withdrawal syndrome. J Neurol Neurosung Psychiatry. 2008;79:854-62. [Crossref]  [PubMed]
  5. Sullivan, JT, Sykora K, Schneiderman J, Naranjo CA, Sellers EM. Assessment of alcohol withdrawal: The revised Clinical Institute Withdrawal Assessment for Alcohol scale (CIWA-Ar). British Journal of Addiction. 1989;84:1353-1357. [Crossref]  [PubMed]
  6. Jonas DE, Amick HR, Feltner C, Bobashev G, Thomas K, Wines R, et al. Pharmacotherapy for adults with alcohol-use disorders in outpatient settings: A systematic review and meta-analysis. Journal of the American Medical Association. 2023:329(1);42-54.
  7. Wong J, Saver B, Scanlan JM. The ASAM Clinical Practice Guideline on Alcohol Withdrawal Management. J Addict Med. 2020;14(3S):1-72. [Crossref]
  8. Jonas DE, Amick HR, Feltner C. Pharmacotherapy for adults with alcohol use disorders in outpatient settings: a systematic review and meta-analysis. J Am Med Assoc. 2014;311:1889. [Crossref]  [PubMed]
  9. Kranzler HR, Soyka M. Diagnosis and pharmacotherapy of alcohol use disorder: a review. J Am Med Assoc. 2018:8:815-24. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  10. Bilici R, Dalbudak E. Alkol ve Madde Kullanım Bozukluğunda Acil Durumlara Yaklaşım ve Tedavi. Alkol ve Madde Kullanım Bozukluğunda Yaklaşım ve Tedavi, Evren C (Editör), Psikiyatride Güncel. 2014;4(2):99-110.
  11. Reus VI, Fochtmann LJ, Bukstein O. The American Psychiatric Association practice guideline for the pharmacological treatment of patients with alcohol use disorder. Am J Psychiatry. 2018:175(1):86-90. [Crossref]  [PubMed]
  12. Bozkurt M, Evren C. Alkol Kullanım Bozukluğunda Farmakolojik Tedavi Seçenekleri. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Başvuru Kitabı, Evren C (Editör), Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Çalışma Birimleri Dizisi-No: 24, Ankara, Nisan 2019:144-67.
  13. Liang S, He Y, Huang ZG. Evaluation of the diagnostic utility of carbohydrate-deficient transferrin in chronic alcoholism Results from Southwest China. Medicine Baltimore. 2021;100(4):24467. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  14. López-Pelayo H, Zuluaga P, Caballeria E. Safety of nalmefene for the treatment of alcohol use disorder: an update. Expert Opin Drug Saf. 2020;19(1):9-17. [Crossref]  [PubMed]
  15. Jonas DE, Amick HR, Feltner C, Bobashev G, Thomas K, Wines R, et al. Pharmacotherapy for adults with alcohol-use disorders in outpatient settings: A systematic review and meta-analysis. Journal of the American Medical Association. 2014;329(1):42-54.
  16. Cicero TJ, Ellis MS. The prescription opioid epidemic: a review of qualitative studies on the progression from initial use to abuse. Dialogues Clin Neurosci. 2017;19(3):259-69. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  17. Altıntoprak AE, Evren C, Aydemir Ö. Klinik Opiyat Yoksunluk Ölçeği, Türkçe Sürümünün güvenilirliği ve geçerliliği. Nöropsikiyatri Arşivi 2015;52:89-94. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  18. Umut G, Evren C. Opioid Yoksunluk Sendromu ve Tedavisi. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Başvuru Kitabı. Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Çalışma Birimleri Dizisi-No: 24, Evren C (Editör). Ankara, Nisan 2019:190-205.
  19. Evren C, Can Y, Mutlu E, Karabulut V, Demirci A, Umut G, et al Suboxone (Buprenorfin: Nalokson) Uygulama Kılavuzu. İstanbul: Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Matbaası, Şubat 2012.
  20. Substance Abuse and Mental Health Services Administration. National Survey on Drug Use and Health (NSDUH) Releases, 2023.
  21. Evren C. Opioid Kullanım Bozukluğu Tedavisinde Farmakolojik Yaklaşımlar. Bağımlılık Tanı, Tedavi, Önleme. Öztürk M, Ögel K, Evren C, Bilici R (Editörler). Yeşilay Yayınları, İstanbul, Nisan 2019:523-42.
  22. Kunoe N, Lobmaier P, Ngo H, Hulse G. Injectable and implantable sustained release naltrexone in the treatment of opioid addiction. Br J Clin Pharmacol. 2014;77:264-71. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  23. Bozkurt M, Umut G. Opioid Kullanım Bozukluğunda Tanı ve Tedavi Kılavuzu, Evren C (Editör), Düşünen Adam Kitaplığı 3. Yerküre Tanıtım ve Yayıncılık Hizmetleri. A.Ş. İstanbul, Haziran 2017.
  24. Tanum L, Solli KK, Latif ZE. Effectiveness of injectable extended-release naltrexone vs daily buprenorphinenaloxone for opioid dependence: a randomized clinical noninferiority trial. JAMA Psychiatry. 2017:74(12):1197-205. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  25. Brewer C, Krupitsky E. Antagonists for the treatment of opioid dependence, Interventions for Addiction. Miller PM (Editör). Principals of Addiction. Elsevier. 2013:3(45)427-38. [Crossref]
  26. Dalbudak E, Bozkurt M. Opioid Kullanım Bozukluğunda Antagonist Tedavi. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Başvuru Kitabı. Evren C (Editör). Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Çalışma Birimleri Dizisi-No: 24, Ankara, Nisan 2019:220-32.
  27. Comer SD, Sullivan MA, Hulse GK. Sustained-release naltrexone: novel treatment for opioid dependence. Expert Opin Investing Drugs. 2007:16(8):1285-94. [Crossref]  [PubMed]
  28. Krupitsky E, Zvartau E, Blokhina E. Randomized trial of long-acting sustained-release naltrexone implant vs oral naltrexone or placebo for preventing relapse to opioid dependence. Arch Gen Psychiatry. 2012;69(9):973. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  29. Kampman K, Jarvis M. American Society of Addiction Medicine (ASAM) national practice guideline for the use of medications in the treatment of addiction involving opioid use. J Addict Med. 2015;9:358-67. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  30. Boggs DL, Cortes-Briones JA, Surti T. The dose-dependent psychomotor effects of intravenous delta-9tetrahydrocannabinol (Δ9-THC) in humans. J Psychopharmacol. 2018;32: 1308. [Crossref]  [PubMed]
  31. Grigg J, Manning V, Arunogiri S, Lubman DI. Synthetic cannabinoid use disorder: an update for general psychiatrists. Australas Psychiatry. 2019;27(3):279-83. [Crossref]  [PubMed]
  32. Bozkurt M. Değişen Yüzüyle Sentetik Kannabinoidler. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Başvuru Kitabı. Evren C (Editör).Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Çalışma Birimleri Dizisi-No: 24, Ankara, Nisan 2019:360-70.
  33. Saunders JB, Conigrave KM, Latt NC, Nutt DJ, Marshall EJ, Ling W, et al. Cannabis. Addiction Medicine. Oxford University Press, 2. Baskı, 2016:235-48. [Crossref]  [PubMed]
  34. Weinstein AM, Gorelick DA. Pharmacological treatment of cannabis dependence. Curr Pharm Des. 2011;17(14):1351-8. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  35. Kondo KK, Morasco BJ, Nugent SM. Pharmacotherapy for the treatment of cannabis use disorder. A systematic review. Ann Intern Med. 2020;172(6):398-412. [Crossref]  [PubMed]
  36. Saunders JB, Conigrave KM, Latt NC, Nutt DJ, Marshall EJ, Ling W, et al. Psychostimulants. Addiction Medicine. Oxford University Press, 2. Baskı, 2016:327-54. [Crossref]
  37. Chan B, Kondo K, Freeman M. Pharmacotherapy for cocaine use disorder-a systematic review and meta-analysis. J Gen Intern Med. 2019;34(12):2858-73. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  38. Eslek A. Öztürk M, Ögel K, Evren C, Bilici R. Amfetamin ve Metamfetamin Bağımlılık Tanı, Tedavi, Önleme. Yeşilay Yayınları. 2019:291-296.
  39. Chan B, Freeman M, Kondo K. Pharmacotherapy for methamphetamine/amphetamine use disorder: A systematic review and meta-analysis. Addiction. 2019;114(12):2122-36. [Crossref]  [PubMed]
  40. Gerson R, Malas N, Feuer V. Best Practices for Evaluation and Treatment of Agitated Children and Adolescents (BETA) in the Emergency Department: Consensus Statement of the American Association for Emergency Psychiatry. West J Emerg Med 2019;20(2):409-18. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  41. Umut G. İnhalan (Uçucu) Maddeler: Güncelliklerini Yitirmediler. Madde Kullanım Bozukluğunda Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Evren C (Editör), Düşünen Adam Kitaplığı -5. Yerküre Tanıtım ve Yayıncılık Hizmetleri. A.Ş., İstanbul, Kasım 2018:78-88.
  42. Öyekçin Güleç D. Halusinojen Kullanım Bozukluğu: Güncelleme. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Başvuru Kitabı. Evren C (Editör). Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Çalışma Birimleri Dizisi No: 24, Ankara, Nisan 2019:440-60.
  43. Shen YC. Treatment of inhalant dependence with lamotrigine. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2007;31(3):769-71. [Crossref]  [PubMed]
  44. Muralidharan K, Rajkumar RP, Mulla U. Baclofen in the management of inhalant withdrawal: a case series. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2008;10(1):48-51. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  45. Chen LY, Chen CK, Chen CH. Association of craving and depressive symptoms in ketamine-dependent patients undergoing withdrawal treatment. Am J Addict. 2020:29(1):43-50. [Crossref]  [PubMed]
  46. Chen WY, Huang MC, Lin SK. Gender differences in subjective discontinuation symptoms associated with ketamine use. Substance Abuse Treat Prev. Policy. 2014;9:39. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]