Özellikli Bölge Yanıkları: El, Ayak ve Büyük Eklemler

Doç. Dr. Çağla Çiçek1
Prof. Dr. Gaye Filinte2

1Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi, Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Kliniği, İstanbul, Türkiye
2Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi, Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Kliniği, İstanbul, Türkiye

ÖZET

El, ayak ve büyük eklemleri etkileyen yanıklar, işlevsel ve estetik açıdan ciddi kayıplara yol açabilen ağır yaralanmalardır. Bu bölgelerdeki yanıklar, cilt altındaki yapıların ince ve savunmasız olması nedeniyle özenli tedavi gerektirir. Özellikle eller, günlük yaşamda çevreyle sürekli temas halindedir ve bu nedenle sıkça yanıklara maruz kalır. El yanıkları, enfeksiyon, kötü yara iyileşmesi, eklem kontraktürleri ve kronik ağrı gibi sorunlara yol açabilir. Uygun bir rehabilitasyon süreci ve erken cerrahi müdahaleler, bu komplikasyonları büyük ölçüde azaltabilir. El yanıkları tedavi edilmediğinde, zamanla “pençe el” deformitesi gibi ciddi fonksiyonel bozukluklar gelişebilir. Ayak yanıkları ise, yürüyüş fonksiyonunu etkileyen anatomik yapıları nedeniyle daha karmaşıktır. Özellikle ayak tabanı, yürüme esnasında yük taşıyan bölge olduğundan, bu bölgedeki yanıklar daha komplike ve zor iyileşir. Yanık sonrası doğru rekonstrüksiyon, bu alanın fonksiyonlarını geri kazandırmak açısından hayati öneme sahiptir. Ayak ve el yanıklarında ilk yardım ve hastane bakımı, yanığın derinliğine göre değişir, ancak temel amaç enfeksiyon kontrolü ve yara iyileşmesini desteklemektir. Yanık yaralanmalarında erken dönemde sıvı resüsitasyonu, uygun pansumanlar ve yanık derinliğinin değerlendirilmesi çok önemlidir. Derin ikinci ve üçüncü derece yanıklarda, greftleme ve flep cerrahisi ile yara iyileşmesini hızlandırmak ve skar oluşumunu önlemek he- deflenir. İleri dönemde uygulanan rehabilitasyon ise hastanın fonksiyonel iyileşmesini sağlar. Multidisipliner bir ekiple yürütülen bu süreçte, yanık bölgesinin hareketliliği korunmalı, kontraktürlerin önüne geçilmelidir. Bu bölgelerdeki yanıklar, sadece işlev kaybına değil, aynı zamanda ciddi finansal ve psikososyal sorunlara yol açabilir. Topluma başarılı şekilde entegrasyon için estetik ve fonksiyonel kayıpların en aza indirilmesi hedeflenmelidir.

Anahtar Kelimeler: Ayak yanıkları; Eklem kontraksiyonu; El yanıkları; Skar yönetimi; Yanık rehabilitasyonu; Yanık rekonstrüksiyonu

Referanslar

  1. [Link]
  2. [Link]
  3. Jang YS, Lee BH, Park HS. Lower amputation rate af- ter fasciotomy by straight midline incision technique for a 22,900-V electrical injury to the upper extremities. Injury. 2017;48(11):2590-2596. [Crossref]  [PubMed]
  4. Richards WT, Vergara E, Dalaly DG, Coady-Faribor- zian L,Mozingo DW. Acute surgical management of hand burns. J Hand Surg Am 2014;39:2075-2085.e2. [Crossref]  [PubMed]
  5. [Link]
  6. [Link]
  7. Pan BS, Vu AT, Yakuboff KP. Management of the Acute- ly Burned Hand. J Hand Surg Am. 2015;40(7):1477-1485. [Crossref]  [PubMed]
  8. Lee DH, Desai MJ, Gauger EM. Electrical Injuries of the Hand and Upper Extremity. J Am Acad Orthop Surg. 2019;27(1):e1-e8. [Crossref]  [PubMed]
  9. Donelan MB, Garcia JA. Nailfold reconstruction for cor- rection of burn fingernail deformity. Plast Reconstr Surg. 2006;117(7):2303-2309. [Crossref]
  10. Asif M, Ebrahim S, Major M, Caffrey J. The use of Inte- graTM as a novel technique in deep burn foot management. JPRAS Open. 2018;17:15-20. Published 2018 Jun 14. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  11. Zachary LS, Heggers JP, Robson MC, Smith DJ Jr, Mani- ker AA, Sachs RJ. Burns of the feet. J Burn Care Rehabil. 1987;8(3):192-194. [Crossref]  [PubMed]
  12. Geary PM, Pape SA. Combined limb escharotomy and fasciotomy following delay in surgery. Plast Reconstr Surg. 2005;116(7):2057-2058. [Crossref]
  13. Varkey, Mathew, Jie Ding, Edward E. Tredget. "Advanc- es in skin substitutes-potential of tissue engineered skin for facilitating anti-fibrotic healing." Journal of functional biomaterials 6.3 (2015): 547-563. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  14. Latenser, Barbara A. MD, FACS. Critical care of the burn patient: The first 48 hours. Critical Care Medicine 37(10):p 2819-2826, October 2009. [Crossref]  [PubMed]
  15. Gupta S, Chittoria RK, Chavan V, Aggarwal A, Reddy LC, Mohan PB, et al., Role of Burn Blister Fluid in Wound Heal- ing. J Cutan Aesthet Surg. 2021 Jul-Sep;14(3):370-373. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  16. Ipaktchi K, Arbabi S. Advances in burn critical care. Crit Care Med. 2006;34(9 Suppl):S239-S244. [Crossref]
  17. Vyas KS, Wong LK. Oral rehydration solutions for burn management in the field and underdeveloped regions: a re- view. Int J Burns Trauma 2013;3:130-6. [PubMed]
  18. Guerrero, M., Kohler, C., Arnoldo, B. (2023). Electrical In- juries. In: Lee, J.O. (eds) Essential Burn Care for Non-Burn Specialists. Springer, Cham. [Crossref]
  19. Strong AL, Agarwal S, Cederna PS, Levi B. Peripheral Neu- ropathy and Nerve Compression Syndromes in Burns. Clin Plast Surg. 2017;44(4):793-803. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  20. Smith MA, Munster AM, Spence RJ. Burns of the hand and upper limb-a review. Burns 1998;24(6): 493-505. [Crossref]  [PubMed]
  21. Raborn LN, Janis JE. Prevention and Treatment of Burn Scar Contracture: A Practical Review. Plast Reconstr Surg Glob Open. 2024 Jan 19;12(1):e5333. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  22. Shakespeare, Peter G. "The role of skin substitutes in the treatment of burn injuries." Clinics in dermatology 23.4 (2005): 413-418. [Crossref]  [PubMed]
  23. Sheikholeslam M, Wright MEE, Jeschke MG, Amini-Nik S. Biomaterials for Skin Substitutes. Adv Healthc Mater. 2018;7(5). [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  24. Nyame TT, Chiang HA, Leavitt T, Ozambela M, Orgill DP. Tissue-Engineered Skin Substitutes. Plast Reconstr Surg. 2015;136(6):1379-1388. [Crossref]  [PubMed]
  25. McMahon HA, Ndem I, Gampper L, Gampper TJ, De-George BR Jr. Quantifying Burn Injury- Related Disability and Quality of Life in the Developing World: A Primer for Patient-Centered Resource Allocation. Annals of plastic sur- gery 2018. [Crossref]  [PubMed]
  26. Kowalske KJ. Hand burns. Phys Med Rehabil Clin N Am 2011;22(2):249-59, vi. [Crossref]  [PubMed]
  27. James J. The treatment of severe burns of head, hands and feet. Trop Doct. 2001;31(3):178-180. [Crossref]  [PubMed]