Radyasyon Yanıkları, Temas Yanıkları ve Kimyasal Yanıklar

Doç. Dr. Alpaslan Şahin1
Dr. Gülsüm Tozlu Bindal2

1Konya Şehir Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Konya, Türkiye
2Isparta Şehir Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Isparta, Türkiye

ÖZET

Radyasyon, temas ve kimyasal yanıklar, cildin maruz kaldığı farklı etkenler sonucunda meydana gelen ciddi yaralanmalardır. Radyoterapi tedavisi gören hastaların %90’ından fazlasında radyasyon yanıkları görülür ve özellikle meme ile göğüs bölgesine uygulanan tedavilerde bu yanıklar daha şiddetli olabilir. Yanığın şiddeti, radyasyonun dozu ve hastanın bireysel özelliklerine göre değişiklik gösterir. Radyasyonun ciltte yol açtığı biyokimyasal değişiklikler inflamatuar bir yanıtı tetikleyerek yanıkların oluşumuna neden olur. Radyasyon yanıklarının tedavisinde topikal kortikosteroidler, cerrahi debridman ve cilt greftleri gibi yöntemler kullanılır. Temas yanıkları ise daha çok çocuklar veya dikkatsizlik sonucu sıcak nesnelere dokunan bireylerde sık görülür. Bu tür yanıklar, basit koruyucu önlemlerle genellikle engellenebilirken, tedavisi yanığın derinliğine bağlı olarak pansuman ya da cerrahi müdahaleyi gerektirebilir. Kimyasal yanıklar ise kuvvetli asit veya alkali maddelere maruz kalma sonucu ortaya çıkar ve tüm yanık yaralanmalarının %10,7’sini oluşturur. Termal yanıklardan farklı olarak, kimyasal yanıklar dokuyla temas halinde kalmaya devam ettikçe hasar oluşturur; bu hasar, kimyasal madde nötralize edilene ya da etkisiz hale getirilene kadar sürer. Kimyasal yanıklar nadir görülse de ciddi doku hasarı ve yüksek ölüm oranlarıyla daha tehlikeli kabul edilir. Tedavi, kimyasalın türüne, maruz kalma süresine ve olayın meydana geliş şekline göre planlanır.

Anahtar Kelimeler: Yanıklar; Radyasyon hasarı; Kimyasal yanıklar; Deri transplantasyonu

Referanslar

  1. Wolf JR, Hong AM. Radiation dermatitis. In: UpToDate, Connor RF (Ed), Wolters Kluwer. (Accessed on Nov 6, 2023.) [Crossref]
  2. Bray FN, Simmons BJ, Wolfson AH, Nouri K. Acute and Chronic Cutaneous Reactions to Ionizing Radiation Ther- apy. Dermatol Ther (Heidelb). 2016 Jun;6(2):185-206. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  3. Brown KR, Rzucidlo E. Acute and chronic radiation injury. J Vasc Surg. 2011 Jan;53(1 Suppl):15S-21S. [Crossref]  [PubMed]
  4. Hymes SR, Strom EA, Fife C. Radiation dermatitis: clin- ical presentation, pathophysiology, and treatment 2006. J Am Acad Dermatol. 2006 Jan;54(1):28-46. [Crossref]  [PubMed]
  5. Müller K, Meineke V. Radiation-induced alterations in cyto- kine production by skin cells. Exp Hematol. 2007 Apr;35(4 Suppl 1):96-104. [Crossref]  [PubMed]
  6. Salvo N, Barnes E, van Draanen J, Stacey E, Mitera G, Breen D, et al. Prophylaxis and management of acute radi- ation-induced skin reactions: a systematic review of the lit- erature. Curr Oncol. 2010 Aug;17(4):94-112. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  7. Huang A, Glick SA. Genetic susceptibility to cutaneous ra- diation injury. Arch Dermatol Res. 2017 Jan;309(1):1-10. [Crossref]  [PubMed]
  8. Wong RK, Bensadoun RJ, Boers-Doets CB, Bryce J, Chan A, Epstein JB, et al. Clinical practice guidelines for the pre- vention and treatment of acute and late radiation reactions from the MASCC Skin Toxicity Study Group. Support Care Cancer. 2013 Oct;21(10):2933-48. [Crossref]  [PubMed]
  9. Chan RJ, Webster J, Chung B, Marquart L, Ahmed M, Ga- rantziotis S. Prevention and treatment of acute radiation-in- duced skin reactions: a systematic review and meta-analy- sis of randomized controlled trials. BMC Cancer. 2014 Jan 31;14:53. [Link]
  10. Haruna F, Lipsett A, Marignol L. Topical Management of Acute Radiation Dermatitis in Breast Cancer Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Anticancer Res. 2017 Oct;37(10):5343-5353. [Crossref]
  11. Mendelsohn FA, Divino CM, Reis ED, Kerstein MD. Wound care after radiation therapy. Adv Skin Wound Care. 2002 Sep-Oct;15(5):216-24. [Crossref]  [PubMed]
  12. Milton L, Behroozian T, Li N, Zhang L, Lou J, Karam I, Wronski M, McKenzie E, Mawdsley G, Razvi Y, Chow E, Ruschin M. Symptom Burden Associated With Radiation Dermatitis in Breast Cancer Patients Undergoing Radio- therapy. Clin Breast Cancer. 2022 Apr;22(3):e387-e398. [Crossref]  [PubMed]
  13. Bernier J, Russi EG, Homey B, Merlano MC, Mesía R, Pey- rade F, Budach W. Management of radiation dermatitis in patients receiving cetuximab and radiotherapy for locally advanced squamous cell carcinoma of the head and neck: proposals for a revised grading system and consensus man- agement guidelines. Ann Oncol. 2011 Oct;22(10):2191-200. [Crossref]  [PubMed]
  14. Whittam A, Stone A, Anwar MU, Contact Burns From Cen- tral Heating Radiators in Adults-An Increasing Problem in an Aging Population, Journal of Burn Care & Research, Volume 42, Issue 3, May/June 2021, Pages 495-498, [Crossref]  [PubMed]
  15. McBride JC, Romanowski KS, Sen S, Palmieri TL, Green- halgh DG, Contact Hand Burns in Children: Still a Major Prevention Need, Journal of Burn Care & Research, Volume 41, Issue 5, September/October 2020, Pages 1000-1003, [Crossref]  [PubMed]
  16. World Health Organization. Burns. WHO. 2018. Available from: [Link]
  17. Ahmadi, H., Durrant, C. A. T., Sarraf, K. M., & Jawad, M. (2008). Chemical burns: a review. Current Anaesthesia & Critical Care, 19(5-6), 282-286. [Crossref]
  18. Maghsoudi H, Gabraely N. Epidemiology and outcome of 121 cases of chemical burn in East Azarbaijan prov- ince, Iran. Injury. 2008;39(9):1042-1046. [Crossref]  [PubMed]
  19. Walsh K, Hughes I, Dheansa B. Management of chem- ical burns. Br J Hosp Med (Lond). 2022;83(3):1-12. [Crossref]
  20. John E. Greenwood, Jin Lin Tan, Justin Choong Tzen Ming, Andrew D. Abell, Alkalis and Skin, Journal of Burn Care & Research, Volume 37, Issue 2, March- April 2016, Pages 135-141, [Crossref]  [PubMed]
  21. Lacy AJ, Freeman CL, Sexton MK. CEMENT BURNS. J Emerg Med. 2021;61(5):533-535. [Crossref]  [PubMed]
  22. McKee D, Thoma A, Bailey K, Fish J. A review of hy- drofluoric acid burn management. Plast Surg (Oakv). 2014;22(2):95-98. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  23. Yoshimura CA, Mathieu L, Hall AH, Monteiro MG, de Almei- da DM. Seventy per cent hydrofluoric acid burns: delayed decontamination with hexafluorine® and treatment with calcium gluconate. J Burn Care Res. 2011;32(4):e149-e154. [Crossref]  [PubMed]
  24. Eray, O., Eken, C., Oktay, C., Gelen, T., & Avcı, A. B. (2006). Comparison of systemic and local effects of ni- tric acid and hydrochloric acid: an experimental study in a rat model. Turkish Journal of Trauma and Emergency Surgery, 12(3), 184-188. [Link]
  25. İlhan MN Krom Ve Bileşiklerinin Zararlı Sağlık Etkileri Ve Korunma. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. [Link]
  26. Lin TM, Lee SS, Lai CS, Lin SD. Phenol burn. Burns. 2006;32(4):517-521. [Crossref]  [PubMed]
  27. Selvaraj D R, Adjei B, Farooq AL-NAHHAS O, Kamil L, Yonjan I. A Rare Case of a Chemical Burn: Dithranol with Salicylic Acid. WJPS 2022; 11 (1) :138-140. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]