ÖZEL GRUPLARDA ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARI VE TEDAVİSİ

Ozel_Gruplarda_Alkol_ve_Madde_Kullanimi_Bozukluklari_ve_Tedavisi_kapak

SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARI

Jamal Hasanlı

Ankara Başkent Üniversitesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD, Ankara, Türkiye

Hasanlı J. Sağlık Çalışanlarında Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları. Doğan Bulut S, editör. Özel Gruplarda Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları ve Tedavisi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2025. p.79-88.

ÖZET

Sağlık çalışanları, mesleklerinin doğası gereği bulaşıcı hastalıklara maruz kalma, uzun çalışma saatleri, gece vardiyaları ve yüksek stres gibi faktörlerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu stres faktörleri, tükenmişlik, kötü ruh sağlığı ve alkol ya da madde kullanım bozuklukları gibi uyumsuz başa çıkma mekanizmalarına yol açabilmektedir. Alkol ve madde kullanımı, yalnızca sağlık çalışanlarının fiziksel ve ruhsal sağlığını değil, aynı zamanda mesleki performanslarını da olumsuz etkileyerek tıbbi hatalara ve düşük kaliteli hasta bakımına neden olabilir. Ayrıca, bağımlılık, sağlık çalışanlarının toplumda rol model olma işlevini de tehlikeye atmaktadır. Alkol kullanım bozuklukları, sağlık çalışanları arasında yaygın bir sorundur. Doktorlar ve hemşireler, mesleki stres faktörleri nedeniyle alkol kullanım bozuklukları açısından yüksek risk altındadır. Özellikle cerrahi branşlarda çalışan doktorlar ve uzun vardiyalarda görev yapan hemşireler arasında alkol tüketimi daha yaygındır. Kadın sağlık çalışanları genellikle stresle başa çıkmak için alkol tüketirken, erkekler olumlu pekiştirme amacıyla alkol kullanmaktadır. COVID-19 pandemisi, sağlık çalışanları arasında alkol kullanımını artırmış ve bu durum pandeminin getirdiği iş yükü ve duygusal baskılarla ilişkilendirilmiştir. Pandemi döneminde alkol kullanım bozukluklarının yaygınlığı %19.8 ile %43.9 arasında değişmiştir. Bu artış sağlık çalışanlarının artan iş yükü ve travmatik olaylara sürekli maruz kalmasıyla ilişkilendirilmiştir. Madde kullanım bozuklukları da sağlık çalışanları arasında önemli bir sorundur. Doktorlar arasında reçeteli ilaçların kötüye kullanımı yaygındır ve bu durum, ilaçlara kolay erişim ve kendi kendine reçete yazma alışkanlıklarından kaynaklanmaktadır. Özellikle anestezi uzmanları, acil servis doktorları ve psikiyatristler yüksek risk grubundadır. Anestezi uzmanları arasında benzodiazepinler, opioidler ve diğer anestezik maddelerin kötüye kullanımı yaygındır. Hemşireler arasında da madde kullanım bozuklukları yaygındır ve bu durum genellikle yüksek stresli çalışma ortamlarıyla ilişkilidir. Hemşirelerin iş yerinde ilaçlara erişimi, madde kötüye kullanımını artıran bir faktördür. Ayrıca, hemşirelerin stresle başa çıkmak için psikoaktif maddelere yönelme olasılığı daha yüksektir. Alkol ve madde kullanım bozuklukları, sağlık çalışanlarının hem kendi sağlıklarını hem de hastalarının güvenliğini tehlikeye atmaktadır. Bu sorunların çözümü için bireysel ve kurumsal düzeyde önlemler alınmalıdır. Yardım aramanın önündeki engellerin kaldırılması, risk faktörlerinin azaltılması ve rehabilitasyon programlarının uygulanması önemlidir. Sağlık çalışanlarının bağımlılık sorunlarıyla yüzleşmesi ve tedaviye yönlendirilmesi, hem mesleki hem de toplumsal güvenin yeniden inşası için kritik bir adımdır. Ayrıca, sağlık kurumlarının bu konuda farkındalık yaratması ve destekleyici politikalar geliştirmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sağlık çalışanları; Doktorlar; Hemşireler; Alkol kullanım bozukluğu; Madde kullanım bozukluğu; Reçeteli ilaç kötüye kullanımı

Referanslar

  1. Hughes PH, Brandenburg N, Baldwin DC, Storr CL, Williams KM, Anthony JC et al. Prevalence of substance use among US physicians. JAMA. 1992;267(17):2333-2339. [Crossref]  [PubMed]
  2. Sørensen JK, Pedersen AF, Vedsted P, Bruun NH, Christensen B. Substance use disorders among Danish physicians: an explorative study of the professional socialization and management of colleagues with substance use disorders. J Addict Med. 2016;10(4): 248-254. [Crossref]  [PubMed]
  3. Akvardar Y. Doktorlarda madde kullanımı bir sorun mu? Tedavi edile bilir mi? Evren C, editör. Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları Temel Başvuru Kitabı. 1.Baskı. Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları; 2019. p.507-517.
  4. Dabney DA. Onset of illegal use of mind-altering or potentially addictive prescription drugs among pharmacists. J Am Pharm Assoc. 2001;41(3): 392-400. [Crossref]  [PubMed]
  5. Cedarholm B. Nitrous oxide becomes the vice of dentists. Dentistry. 1990;10(3):13-22.
  6. Blanton A. Nitrous oxide abuse: dentistry's unique addiction. J Tenn Dent Assoc. 2006;86(4):30-31.
  7. Brown M E, Trinkoff AM, Christen AG, Dole EJ. Impairment issues for health care professionals: Review and recommendations. Substance Abuse. 2002;23(S1):155-165. [Crossref]  [PubMed]
  8. Medina-Martinez J, Alino M, Vazquez-Martinez A, Villanueva-Blasco VJ, Cano-Lopez I. Risk and protective factors associated with drug use in healthcare professionals: A systematic review. J Psychoactive Drugs. 2024;56(3): 397-411. [Crossref]  [PubMed]
  9. Baldisseri MR. Impaired healthcare professional. Crit Care Med. 2007;35(2):S106-S116. [Crossref]  [PubMed]
  10. Trinkoff AM, Selby VL, Han K, Baek H, Steele J, Edwin HS et al. The prevalence of substance use and substance use problems in registered nurses: Estimates from the nurse worklife and wellness study. J Nurs Regul. 2022; 12(4):35-46. [Crossref]
  11. Brooke D, Edwards G, Taylor C. Addiction as an occupational hazard: 144 doctors with drug and alcohol problems. Br J Addict. 1991;86(8):1011-1016. [Crossref]  [PubMed]
  12. Boyd JW, Knight JR. Substance Use Disorders among Health Care Professionals. In: P. Ruiz, E. Strain, editors. Lowinson & Ruiz's Substance Abuse: A Comprehensive Textbook. Baltimore, MD: Lippincott, Williams & Wilkins; 2011:892-900.
  13. Global status report on alcohol and health. (2018) Geneva: World Health Organization; 2018. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
  14. Mercer M, Stimpfel AW, Dickson VV. Psychosocial fac tors associated with alcohol use among nurses: an integrative review. J Nurs Regul. 2023;13(4):5-20. [Crossref]  [PubMed]
  15. Irizar P, Puddephatt JA, Gage SH, Fallon V, Goodwin L. The prevalence of hazardous and harmful alcohol use across trauma-exposed occupations: A meta-analysis and meta-regression. Drug Alcohol Depend, 2021; 226. 108858. [Crossref]  [PubMed]
  16. Raistrick D, Russell D, Tober G, Tindale A. A survey of substance use by health care professionals and their attitudes to substance misuse patients (NHS staff survey). J Subst Use. 2008;13(1):57-69. [Crossref]
  17. Saridi M, Karra A, Kourakos M, Souliotis K. Assessment of alcohol use in health professionals during the economic crisis. Br J Nurs. 2016;25(7):396-405. [Crossref]  [PubMed]
  18. Waithera HW, Ndumwa HP, Njiro BJ, Chande-Mallya R, Julius W, Swahn M et al. Alcohol use disorders among healthcare professionals: a call for action. Health Promot Int. 2024;39(5):daae121. [Crossref]  [PubMed]
  19. Wilson J, Tanuseputro P, Myran DT, Dhaliwal S, Hussain J, Tang P et al. Characterization of problematic alcohol use among physicians: a systematic review. JAMA Netw Open. 2022;5(12):e2244679. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  20. Tao R, Jiang F, Min K, Liu T, Liu Y, Xia L, et al. Alcohol use among mental health professionals in China: a nationwide cross-sectional survey. Alcohol Alcohol. 2021;56(3):351-359. [Crossref]  [PubMed]
  21. Searby A, Burr D, Taylor G, Aitken M, Redley B. Alcohol consumption among Australian nurses: A cross-sectional national survey study. Collegian. 2023;30(3):440-448. [Crossref]
  22. Richter K, Peter L, Rodenbeck A, Weess HG, Riedel-Heller SG, Hillemacher T. Shiftwork and alcohol consumption: a systematic review of the literature. Eur Addict Res. 2021;27(1):9-15. [Crossref]  [PubMed]
  23. Stimpfel AW, Liang E, Goldsamt LA. Early career nurse reports of work-related substance use. J Nurs Regul. 2020;11(1):29-35. [Crossref]
  24. Foli KJ, Forster A, Cheng C, Zhang L, Chiu YC. Voices from the COVID-19 frontline: Nurses' trauma and coping. J. Adv Nurs. 2021;77(9):3853-3866. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  25. Trinkoff AM, Storr CL. Work schedule characteristics and substance use in nurses. Am. J Ind Med.1998:34(3):266-271. [Crossref]
  26. Halsall L, Irizar P, Burton S, Waring S, Giles S, Goodwin L et al. Hazardous, harmful, and dependent alcohol use in healthcare professionals: a systematic review and meta-analysis. Front Public Health. 2023;11:1304468. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  27. Jaguga F, Kwobah EK, Mwangi A, Patel K, Mwogi T, Kiptoo R. et al. Harmful alcohol use among healthcare workers at the beginning of the COVID-19 pandemic in Kenya. Front Psychiatry. 2022;13: 821610. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  28. Edvardsen HME, Karinen R, Moan IS, Øiestad EL, Christophersen AS, Gjerde H. Use of alcohol and drugs among health professionals in Norway: a study using data from questionnaires and samples of oral fluid. J Occup Med Toxicol. 2014; 9: 1-10. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  29. Elliot L, Tan J, Norris S. The Mental Health of Doctors: A Systematic Literature Review. Beyond Blue. 2010.
  30. Merlo LJ, Gold MS. Prescription opioid abuse and dependence among physicians: hypotheses and treatment. Harv Rev Psychiatry. 2008;16(3):181-194. [Crossref]  [PubMed]
  31. McLellan AT, Skipper GS, Campbell M, DuPont RL. Five year outcomes in a cohort study of physicians treated for substance use disorders in the United States. Bmj. 2008:337: a2038. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  32. Vayr F, Herin F, Jullian B, Soulat JM, Franchitto N. Barriers to seeking help for physicians with substance use disorder: a review. Drug Alcohol Depend. 2019:199:116-121. [Crossref]  [PubMed]
  33. Warner DO, Berge K, Sun H, Harman A, Hanson A, Schroeder DR. (2013). Substance use disorder among anesthesiology residents, 1975-2009. JAMA. 2013;310(21):2289-2296. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  34. Samuelson ST, Bryson EO. (2017). The impaired anesthesiologist: what you should know about substance abuse. Can J Anaesth. 2017;64(2):219-235. [Crossref]  [PubMed]
  35. Hartnett Y, Drakeford C, Dunne L, McLoughlin DM, Kennedy N. Physician, heal thyself: a cross-sectional survey of doctors' personal prescribing habits. J Med Ethics. 2020;46(4):231-235. [Crossref]  [PubMed]
  36. Montgomery AJ, Bradley C, Rochfort A, Panagopoulou E. A review of self-medication in physicians and medical students. Occup Med. 2011;61(7):490-497. [Crossref]  [PubMed]
  37. Rosvold EO, Bjertness E. Illness behaviour among Norwegian physicians. Scand J Public Health. 2002;30(2):125-132. [Crossref]  [PubMed]
  38. Balon R. Psychiatrist attitudes toward self-treatment of their own depression. Psychother Psychosom. 2007;76(5):306-310. [Crossref]  [PubMed]
  39. McAuliffe WE, Rohman M, Santangelo S, Feldman B, Magnuson E, Sobol A et al. Psychoactive drug use among practicing physicians and medical students. N Engl J Med. 1986;315(13):805-810. [Crossref]  [PubMed]
  40. Magnavita N, Magnavita G, Bergamaschi A. Il radiolo go malato. Radiol Med. 2010;115:826-838. [Crossref]  [PubMed]
  41. Luurila K, Kangasniemi M, Hult M, Häggman-Laitila A. (2023). Nurses' substance use disorder in disciplinary procedures: A retrospective document analysis. J Clin Nurs. 2023;32(11-12):2663-2671. [Crossref]  [PubMed]
  42. Kunyk D. Substance use disorders among registered nurses: prevalence, risks and perceptions in a disciplinary jurisdiction. J Nurs Manag. 2015;23(1):54-64. [Crossref]  [PubMed]
  43. Salani D, Goldin D, Valdes B, McKay M. The Impaired Nurse. Am J Nurs. 2022;122(10):32-40. [Crossref]  [PubMed]
  44. Biganeh J, Ashtarinezhad A, Behzadipour D, Khanjani N, Tavakoli Nik A, Bagheri Hosseinabadi M. Investigating the relationship between job stress, workload and oxidative stress in nurses. Int J Occup Saf Ergon. 2022;28(2):11761182. [Crossref]  [PubMed]
  45. Ross CA, Berry NS, Smye V, Goldner EM. A critical review of knowledge on nurses with problematic substance use: The need to move from individual blame to awareness of structural factors. Nurs Inq. 2018;25(2):e12215. [Crossref]  [PubMed]