Yanık Hastalarında Laboratuvar Verilerinin Değerlendirilmesi

Doç. Dr. Can İhsan Öztorun1
Doç. Dr. Ahmet Ertürk2

1Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi ABD Ankara Bilkent Şehir Hastanesi, Çocuk Cerrahisi Kliniği, Ankara, Türkiye
2Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Cerrahisi ABD Ankara Bilkent Şehir Hastanesi, Çocuk Cerrahisi Kliniği, Ankara, Türkiye

ÖZET

Yanık yaralanmaları, ciddi doku hasarına ve sistemik inflamatuar yanıtların ortaya çıkmasına neden olan kompleks travmatik durumlardır. Yanık hastalarının yönetiminde laboratuvar parametrelerinin dikkatli bir şekilde izlenmesi, prognozun belirlenmesi ve tedavi stratejilerinin optimize edilmesi açısından hayati öneme sahiptir. Yanık sonrası sıvı-elektrolit dengesi bozuklukları, hipermetabolik yanıt, organ fonksiyon bozuklukları, anemi ve enfeksiyonlar sık görülen komplikasyonlar arasında yer alır. Serum elektrolit düzeylerinin izlenmesi, özellikle hiponatremi ve hiperkalemi gibi dengesizliklerin yönetimi açısından önemlidir.

Böbrek fonksiyonlarının izlenmesi için serum kreatinin ve kan üre azotu (BUN) düzeyleri düzenli olarak takip edilmelidir. Karaciğer fonksiyon bozuklukları büyük yanıklar sonrası sık görülmekte olup, Alanin Aminotransferaz (ALT), Aspartat Aminotransferaz (AST) ve bilirubin düzeylerinin izlenmesi gerekmektedir. Enfeksiyon riski yüksek olan yanık hastalarında C-reaktif protein(CRP), prokalsitonin ve laktat düzeylerinin izlenmesi enfeksiyonun erken teşhisi açısından kritik öneme sahiptir. Trombositopeni ve yaygın damar içi pıhtılaşma (DIC) gibi koagülasyon bozuklukları yanık sonrası komplikasyonlar arasında yer alır. Ayrıca, yanık hastalarında sık gözlenen anemi, sıvı kaybı ve travmaya bağlıdır. Hemoglobin ve hematokrit düzeylerinin izlenmesi ve anemi yönetimi için gerekli takviyelerin yapılması gerekir. C vitamini, çinko ve selenyum gibi vitamin ve eser element eksiklikleri de yara iyileşmesini geciktirir. Kan gazı analizleri, yanık hastalarında asit-baz dengesizliklerinin değerlendirilmesi ve yönetilmesi açısından büyük önem taşır.

Sonuç olarak, yanık hastalarında laboratuvar verilerinin düzenli izlenmesi, multidisipliner yaklaşım ile tedavi başarısını artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Yanık; Laboratuvar; Akut böbrek yetmezliği; Sepsis; Hipoalbuminemi

Referanslar

  1. Paul Wurzer, Derek Culnan, Leopoldo C. Cancio, George C. Kramer, 8 - Pathophysiology of Burn Shock and Burn Edema,Editor(s): David N. Herndon, Total Burn Care (Fifth Edition),Elsevier,2018, Pages 66-76.e3, ISBN 9780323476614, [Crossref]
  2. Ramos, C. G. Management of fluid and electrolyte disturbances in the burn patient. Annals of burns and fire disasters, 2000, 13(4), 201-205. [Link]
  3. B Foster KN, Caruso DM. Fluid Resuscitation in Burn Patients: Current Care and New Frontiers. Crit Care Clin. 2016 Oct;32(4):xv-xvi. [Crossref]  [PubMed]
  4. Roohi V, Dalia Barayan D, Jeschke MG. "Pathophysiology and Hypermetabolic Response to Burn." Essential Burn Care for Non-Burn Specialists. Springer International Publishing, 2023. 29-84. [Crossref]
  5. Klein GL., Nicolai M., Langman CB., Cuneo BF., Sailer DE., Herndon DN. Dysregulation of calcium homeostasis after severe burn injury in children. J Pediatr. 1997;131:246- 51. [Crossref]  [PubMed]
  6. Chotalia M, Pirrone C, Ali M, Mullhi R, Torlinska B, Mangham T, et al. The utility of arterial blood gas parameters and chest radiography in predicting appropriate intubations in burn patients with suspected inhalation injury-A retrospective cohort study. Burns.2021 Dec;47(8):1793-1801. [Crossref]  [PubMed]
  7. Knuth CM, Auger C, Jeschke MG. Burn-İnduced Hypermetabolism And Skeletal Muscle Dysfunction. American Journal of Physiology-Cell Physiology, 2021, 321.7: C58-C71. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  8. Steinvall I., Bak Z. Sjoberg F. Acute kidney injury is common, parallels organ dysfunction or failure, and carries appreciable mortality in patients with major burns: a prospective exploratory cohort study. Crit Care 12, R124 (2008). [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  9. Wilmore DW., Aulick LH., Mason AD, Pruitt BA, Colonell MC. Influence of the burn wound on local and systemic responses to injury. Ann Surg. 1977; 186:444-56. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  10. Liang J, Zhang P, Hu X, Zhi L. Elevated serum uric acid after injury correlates with the early acute kidney in severe burns. Burns. 2015 Dec;41(8):1724-1731. Epub 2015 Oct 3. [Crossref]  [PubMed]
  11. Miranda RR, Castanon GJA. Hyperglycemia in critically ill patients: clinical implications for treatment. Cir Cir. 2004; 72:517-24. [Link]
  12. Britton GW, Wiggins AR, Halgas BJ, Cancio LC, Chung KK. Critical Care of the Burn Patient. Surg Clin North Am. 2023 Jun;103(3):415-426.Epub 2023 Apr 4. [Crossref]  [PubMed]
  13. Amavizca K, Yang S, Idicula A, Abe Mata A, Dissanaike S. Lower serum albumin shortly after admission predicts prolonged hospital stay in younger burn patients. Journal of Burn Care & Research, 2016, 37.2: e145-e153. [Crossref]  [PubMed]
  14. Güloglu R. Yanık. In: Kalaycı G, ed. Genel Cerrahi. 1st ed. Nobel Tıp Kitabevleri; 2002. p.283-96.
  15. Hettiaratchy S, Dziewulski P. Pathophysiology and types of burns. BMJ. 2004;328:1427-9. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  16. Oncul U., Dalgıç N., Demir M. Karadeniz P, Karadağ ÇA. Use of procalcitonin as a biomarker for sepsis in pediatric burns. Eur J Pediatr 182, 1561-1567 (2023). [Crossref]  [PubMed]
  17. Jeschke, M. G., Kamolz, L. P., Sjöberg, F., & Wolf, S. E. (2012). Handbook of burns: Acute burn care, volume 1. Springer-Verlag Wien. [Crossref]
  18. Marzia V, Saïd HI. Blood Lactate And Lactate Kinetics As Treatment And Prognosis Markers For Tissue Hypoperfusion. Acta Clinica Belgica, 2020, 75.1: 1-8. [Crossref]  [PubMed]
  19. Kahramanlar D, Özlü SG, Demirci P, Erten EE, Şenel E, Bayrakçi US. Acute kidney injury in pediatric burn patients. Pediatr Nephrol. 2024 Aug;39(8):2515-2524. Epub 2024 Mar 22. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  20. Rimaz S, Dehnadi Moghadam DA, Mobayen M, Nasab MM, Rimaz S, Aghebatiet R al. Changes in serum phosphorus level in patients with severe burns: a prospective study. Burns, 2019, 45.8: 1864-1870. [Crossref]  [PubMed]
  21. Khandelwal A, Satariano M, Doshi K, Aggarwal P, Avasarala V, Sood A, et al. Management and outcomes of acute kidney injury due to burns: a literature review. Journal of Burn Care & Research, 2024, 45.2: 323-337. [Crossref]  [PubMed]
  22. Alfieri F, Ancona A, Tripepi G. Crosetto D, Randazzo V, Paviglianit A et al. A deep-learning model to continuously predict severe acute kidney injury based on urine output changes in critically ill patients. J Nephrol 34, 1875-1886 (2021). [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  23. Bhavsar P., Rathod K.J., Rathod D., Chamania CS. Utility of Serum Creatinine, Creatine Kinase and Urinary Myoglobin in Detecting Acute Renal Failure due to Rhabdomyolysis in Trauma and Electrical Burns Patients. Indian J Surg 75, 17-21 (2013). [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  24. Jeschke MG, Herndon DN. The Hepatic Acute Phase Response in Burn Injury. Critical Care Medicine. 2007,651- 665 [Crossref]
  25. Jeschke, MG. Micak, R P, Finnerty, CC. Herndon, D N.. Changes in liver function and size after a severe thermal injury. Shock 28(2):p172-177, August 2007. | [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  26. Jeschke, MG. The hepatic response to thermal injury: is the liver important for postburn outcomes?. Molecular medicine, 2009, 15.9-10: 337-351. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  27. Akkoç MF, Bülbüloğlu S. Investigation of red cell distribution width as a prognostic criterion in severe burns. International Wound Journal, 2022, 19.6: 1428-1437. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  28. Khan AY, Waheed F, Rehan M, Arshad Z, Iqbal T, Waqar S et al. Hematological Trends in Severe Burn Patients: A Comprehensive Study for Prognosis and Clinical Insights, Journal of Burn Care & Research, Volume 45, Issue 5, September/October 2024, Pages 1315-1320, [Crossref]  [PubMed]
  29. Le Tacon, S., Falaize, A., Mellati, N., Picard, Y., Goetz, C., Gette, S, et al. Evolution of hematocrit in burn patients as a marker of early fluid management during acute phase. Burns, 2023, 49(6), 1356-1362. [Crossref]  [PubMed]
  30. Janu, VS, Bhadauria, NS, Kumar, P. A prospective study of platelet count as a prognostic indicator in burn septicemia. Int. J. Surg. Sci,2020, 4, 74-78. [Crossref]
  31. Barbier JM, Viana MV, Pantet O, Alberto L, Berger MM, Blood coagulation alterations over the first 10 days after severe burn injury, Burns Open,Volume 6, Issue 1,2022,Pages 10-18, [Crossref]
  32. Favaloro EJ. Laboratory testing in disseminated intravascular coagulation. Seminars in thrombosis and hemostasis, 2010. p. 458-467. [Crossref]  [PubMed]
  33. Segura, C, Golovko G., Obias, I, Shah, S, El Ayadi, A, Wolf, S. et al. Elevated Cardiac Troponin I Level associated to Cardiac Dysfunction in Burned Patients. Journal of Burn Care & Research, Volume 45, Issue 5, September/October 2024, Pages 1139-1147, [Crossref]  [PubMed]
  34. Demling RH, Seigne P. Metabolic management of patients with severe burns. World J Surg. 2000;24:673-80. [Crossref]  [PubMed]
  35. Żwierełło W, Styburski D, Maruszewska A, Piorun K, Skórka-Majewicz M, Czerwińska M et al. Bioelements in the treatment of burn injuries-The complex review of metabolism and supplementation (copper, selenium, zinc, iron, manganese, chromium and magnesium). Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 2020, 62: 126616. [Crossref]  [PubMed]
  36. Dimander J, Andersson A, Lindqvist C, Miclescu A, Huss F. Documented nutritional therapy in relation to nutritional guidelines post burn injury - a retrospective observational study. Clin Nutr ESPEN. 2023 Aug;56:222-229. Epub 2023 Jun 7. [Crossref]  [PubMed]
  37. Rochelle K, John G, Edoardo A. Trace element supplementation following severe burn injury: a systematic review and meta-analysis. Journal of Burn Care & Research, 2016, 37.3: 143-159. [Crossref]  [PubMed]
  38. Yasti, A, Şenel, E, Saydam, M, Özok, G, Çoruh, A, Yorganci, K. Guideline and treatment algorithm for burn injuries. Ulusal Travma ve Acıl Cerrahı Dergısı-Turkısh Journal Of Trauma & Emergency Surgery,2015, 21(2). [Crossref]
  39. Megahed MA, Ghareeb F, Kishk T, El-Barah A, Abou-Gereda H, El-Fol H, El-Sisy A, Omran AM. Blood gases as an indicator of inhalation injury and prognosis in burn patients. Ann Burns Fire Disasters. 2008 Dec 31;21(4):192-8. [PubMed]  [PMC]