Yanık Yaralanmalarının Organ Sistemleri Üzerine Etkileri ve Yönetimi

Doç. Dr. Bülent Çağlar Bilgin1
Doç. Dr. İsa Sözen2

1Eskişehir Şehir Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Eskişehir, Türkiye
2Süleyman Demirel Üniversitesi, Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Genel Cerrahi ABD, Isparta, Türkiye

ÖZET

Yanık yüzey alanı %30’un üzerine çıktığı zaman yaralanma alanından salınan inflamatuar mediyatörler ve sitokinler sayesinde sistemik etkiler oluşmaya başlar.

Kardiyovasküler Sistem Etkileri: Geniş yüzey alanına sahip yanıklarda önemli sistemlerden biri kardiyovasküler sistemdir. Yanık sonrası vücutta gelişen inflamatuar yanıt, kapiller geçirgenlikte artışa ve sıvı kaybına yol açar. Bu durum kalbin yeterince kan pompalamasını engelleyerek hipovolemik şok, miyokardiyal depresyon ve hiperdinamik dolaşım gibi komplikasyonlara neden olur. Hipovolemik şok, yanık hastalarında sık görülen kar diyak komplikasyonlardan biridir ve tedavisinde sıvı resüsitasyonu uygulanır. Solunum Sistemi Etkileri: Yanık yaralanmalarında solunum sistemi sıklıkla etkilenir, özellikle inhalasyon hasarı ve termal yaralanmalar sonucu. İnhalasyon yaralanmaları sıcak duman, toksik gazlar veya kimyasal maddelerin solunmasıyla oluşur ve bron kospazm, akut solunum yetmezliği sendromu gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Erken entübasyon, mekanik ventilasyon ve bronkodilatörler tedavide önemlidir. Özellikle ARDS’de düşük tidal volümlü mekanik ventilasyon ve yüksek PEEP uygulamaları tedavinin temelini oluşturur.

Gastrointestinal Sistem Etkileri: Geniş yüzey alanına sahip yanıklarda, gastrointestinal sistemde önemli sorunlar gelişir. Hipovolemik şok ve azalan organ perfüzyonu, bağırsak iskemisi ve bakteriyel translokasyon gibi ciddi komplikasyonlara yol açar. Stres ülserleri, ciddi yanıklarda sıkça görülen bir diğer gastrointestinal komplikasyondur ve mukozal hasar sonucu gastrik kanamalar meydana gelebilir. Tedavide proton pompa inhibitörleri ve H2-reseptör antagonistleri kullanılmalıdır.

Üriner Sistem Etkileri: Yanık travmaları sonrası böbrekler ciddi risk altındadır. Geniş yanıklarda sıvı kaybı ve rab domiyoliz gibi durumlar, akut böbrek hasarına ve böbrek yetmezliğine yol açabilir. Rabdomiyoliz, özellikle derin yanıklar veya elektrik yanıkları sonrası kas yıkımıyla birlikte miyoglobin salınımına neden olur ve bu durum böbrek tübüllerinde birikerek böbrek fonksiyonlarını bozar. Tedavide sıvı resüsitasyonu, idrar alkalinizasyonu ve gerekirse diyaliz tedavisi uygulanır.

Sinir Sistemi Etkileri: Yanık yaralanmaları, merkezi ve periferik sinir sistemi üzerinde de etkili olabilir. Özellikle hipoksi, hipovolemik şok ve inflamatuar yanıtlar, beyin dokusuna zarar vererek nörolojik komplikasyonlara ne den olabilir. Sinir sistemi etkilenmeleri arasında ensefalopati, nöbetler ve bilinç bozuklukları yer alır. Tedavide nöropatik ağrı tedavisi ve fiziksel rehabilitasyon önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Hipovolemik şok; Miyokardiyal depresyon; İnhalasyon hasarı; Rabdomyoliz; Ensefalopati; Yanık

Referanslar

  1. Koltka K. (2011). Yanık yaralanmaları: yanık derinliği, fizyopatalojisi ve yanık çeşitleri. Türk Yoğun Bakım Derneği Dergisi, 9 Özel sayı:1-6
  2. B. Çakır, et al. Systemic responses to burn injury. Turkish Journal of Medical Science,2004-journals. [Link]
  3. JM. Duke, et al. Long termscardiovascular impacts after burn and non-burn trauma;a comparative population-based study. Burns. 43(8);1662-1672;2017 [Crossref]  [PubMed]
  4. DG. Greenhalgh, et al. Burn resuscitation. Journal of Burn Care&Research. 28(4);555-565;2007. [Crossref]  [PubMed]
  5. S. Soussi, et al. Early hemodynamic management of critically ill burnpatients. Anesthesiology. 129(3);583-589;2018. [Crossref]  [PubMed]
  6. CB. Nielson, et al. Burns: Pathophysiology of systemic complications and current management. Journal of Burn Care&Research. 38(1);e469-e481;2017 [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  7. JA. Biben, et al. The incidence and characteristic of acute kidney injury, as a complication of severe burn injury in patients receiving fluid resuscitation. Jurnal Plastik Rekonstrıksi. 2(2);101-107;2013. [Crossref]
  8. NT. Vatutin, et al. Cardiac disorders in burn injury. Bulletin of Siberian Medicine. 19(4);198-206;2. [Crossref]
  9. GC. Kramer, et al. Pathophysiology of burn shock and burn edema. Total Burn Care. 4;103-113;2012. [Crossref]
  10. RP. Mlcak, et al. Respiratory management of inhalation injury. Burns. 33(1);2-13;2007. [Crossref]  [PubMed]
  11. BA. Latenser, et al. Critical care of the burn patient: the first 48 hours. Critical Care Medicine. 37(10);2819-2826;2009. [Crossref]  [PubMed]
  12. RL. Sheridan, et al. Airway management and respiratory care of the burn patient. International Anesthesiology Clinics. 38(3);129-145;2000. [Crossref]  [PubMed]
  13. L. Silva, et al. Acte respiratory distress syndrome in burn patients:incidence and risk factor analysis. Annals of burns and fire disasters. 29(3);178;2016 [PMC]
  14. RJ. Boots, et al. Respiratory complications in burns: an evolving spectrum of injury. Clinical Pulmonary Medicine. 16(3);132-138;2009. [Crossref]
  15. A. Gosain, et al. Role of the gastrointestinal tract in burn sepsis. The journal of burn care rehabilitation. 26(1);85-91;2005. [Crossref]  [PubMed]
  16. JS. Carson, et al. Nutritional needs and support for the burned patient. Total burn care. 287-300.e2;2018. [Crossref]
  17. KW. Markell, et al. Abdominal complications after severe burns. Journal of the American Collage of Surgeons. 208(5);940-947;2009. [Crossref]  [PubMed]
  18. YH. Choi, et al. A revised risk analysis of stress ulcers in burn patients receiving ulcer prophylaxis. Clinical and Experimental Medicine. 2(4);250;2015. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  19. SP. Mandell, et al. Early enteral nutrition for burn injury. Advances in wound care. 3(1);64-70;2014. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  20. E. Karakaya, et al. A model for acute kidney injury in severe burn patients. Burns. 48(1);69-77;2022. [Crossref]  [PubMed]
  21. AE. İbrahim, et al. Renal dysfunction in burns: a review. Annals of burns and fire disasters. 26(1);16;2013. [PMC]
  22. SS. Emera, et al. Renal failure in burn patients: a review. Annals of burns and fire disasters. 26(1);12;2013. [PMC]
  23. CL. Kenney, et al. Neurologic complications associated with burn injury and resuscitation. Journal of Surgical Research. 304;36-40;2024. [Crossref]  [PubMed]
  24. MD. Winkelman, et al. Neurologic complications of thermal and electric burns. Aminoff's Neurology and general medicine. 753-765;2014. [Crossref]
  25. TP. Vetrichevvel, et al. Burn injury long-term nervous system morbidity: a population-based cohort study. Bmj open. 6(9);e012668;2016. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  26. KJ. Nielsen, et al. Neurological symptoms and disorders following electrical injury: A register-based matched cohort study. PLoS one. 17(3);e 0264857;2022. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]