Yanıkta Erken Cerrahi Müdahaleler

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Uluşahin1
Prof. Dr. Murat Livaoğlu2

1Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi ABD, Trabzon, Türkiye
2Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi, Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik

ÖZET

Yanıklar, dünya genelinde her yaş grubunu etkileyen, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen kompleks yaralanmalar olup, tedavileri multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Yanık tedavisi, yaralanmanın genişliği, derinliği, et- kilenen dokuların tipi ve hastanın genel sağlık durumu gibi birçok faktöre bağlı olarak bireyselleştirilmiş tedavi planları oluşturulmasını zorunlu kılar. Yanık tedavisinde cerrahi yaklaşımlar, yanık derinliği ve genişliği, hastanın genel sağlık durumu ve eşlik eden komplikasyonlar gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak belirlenir. Yanık tedavi- sinde erken cerrahi müdahalelerin amacı, hasar görmüş nekrotik dokuların uzaklaştırılması, yara iyileşmesinin hızlandırılması ve enfeksiyon riskinin azaltılmasıdır. Eskarotomi ve fasyotomi derin yanıklarda kompartman sendromu gelişme riski taşıyan durumlarda acil olarak uygulanan yöntemlerdir. Cerrahi debridman, yanık yarasında bulunan nekrotik dokuların bistüri, makas veya elektrokoter gibi aletlerle uzaklaştırılması işlemidir ve enfeksiyon riskini azaltarak yara iyileşmesini destekler. En sık kullanılan cerrahi debridman yöntemi tanjansiyel eksizyondur. Fasyal eksizyon ise deri ve subkutan dokunun derin fasyaya kadar eksize edildiği debridman çeşididir ve uygun hastalarda hayat kurtarıcıdır.

Greftleme işlemi, donör bölgeden alınan sağlıklı cilt dokusunun alıcı alana transfer edilmesi esasına dayanır ve genellikle kısmi kalınlıkta dermal otogreftler (KKDO) veya tam kalınlıkta dermal otogreftler (TKDO) kullanılarak yapılır. KKDO geniş alanların kapatılması için tercih edilirken, TKDO daha yüksek estetik ve fonksiyonel beklentilerin olduğu bölgelerde kullanılır. KKDO’nun genişletilmesi, özellikle büyük yüzey alanlarını kapatmak gerektiğinde yaygın olarak uygulanan bir tekniktir. Geniş yanık alanlarının kapatılmasında mecher ile elde edilen genişletilmiş ağsı deri, greftin tutunmasını kolaylaştırmak, ihtiyaç duyulan greft miktarını azaltmak ve donör alanın iyileşmesine zaman tanımak amacıyla allogreft deri veya sentetik deri eşdeğerleri ile kaplanabilir. Yanık tedavisinde greftleme öncesi yara yatağının uygun şekilde hazırlanması ve enfeksiyon kontrolü, greftin başarılı bir şekilde tutunması için kritik öneme sahiptir. Yanık cerrahisinde kan kaybını minimize etmek ve komplikasyonları önlemek için uygun tekniklerin kullanımı, multidisipliner bir ekip çalışması ve titiz bir peroperatif yönetim gerektirir.

Anahtar Kelimeler: Yanıklar; Fasyotomi; Otogreftler; Debridman; Yara iyileşmesi

Referanslar

  1. Win TS, Nizamoglu M, Maharaj R, Smailes S, El-Muttar- di N, Dziewulski P. Relationship between multidisciplinary critical care and burn patients survival: A propensity-matched national cohort analysis. Burns. 2018;44(1):57-64. [Crossref]  [PubMed]
  2. Nielson CB, Duethman NC, Howard JM, Moncure M, Wood JG. Burns: pathophysiology of systemic complications and current management. J Burn Care Res. 2017;38(1):e469-e481. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  3. Zuo K J, Medina A, Tredget EE. Important developments in burn care. Plast Reconst Surg. 2017;139(1),120e-138e. [Crossref]  [PubMed]
  4. Cartotto R, Johnson LS, Savetamal A, Greenhalgh D, Kuba- siak JC, Pham TN, et al. American Burn Association Clinical Practice Guidelines on Burn Shock Resuscitation. J Burn Care Res. 2024;45(3):565. [Crossref]  [PubMed]
  5. Davis BN, Xu H, Gottlieb LJ, Vrouwe SQ. Acute Burn Care. Plast Reconst Surg. 2024;153(4):804e-823e. [Crossref]  [PubMed]
  6. Schulz T, Marotz J, Seider S, Langer S, Leuschner S, Siemers F. Burn depth assessment using hyperspectral imaging in a prospective single center study. Burns. 2022;48:1112-1119. [Crossref]  [PubMed]
  7. Brekke RL, Almeland SK, Hufhammer KO, Hansson E. Agreement of clinical assessment of burn size and burn depth between referring hospitals and burn centers: A sys- tematic review. Burns. 2023;49(3):493-515. [Crossref]  [PubMed]
  8. UpToDate [internet]. Herbert AA, Bernal E. Treatment of deep burn injury. Erişim tarihi: 10.09.2024 [Link]
  9. Żwierełło W, Piorun K, Skórka-Majewicz M, Marusze- wska A, Antoniewski J, Gutowska I. Burns: Classifica- tion, Pathophysiology, and Treatment: A Review. Int J Mol Sci. 2023;24(4):3749. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  10. Orbay H, Corcos AC, Ziembicki JA, Egro FM. Chal- lenges in the management of large burns. Clin Plast Surg. 2024:51(2):319-327. [Crossref]  [PubMed]
  11. Omar MT, Hassan AA. Evaluation of hand function after early excision and skin grafting of burns versus delayed skin grafting: a randomized clinical trial. Burns. 2011;37(4):707- 713. [Crossref]  [PubMed]
  12. Xiao-Wu W, Herndon DN, Spies M, Sanford AP, Wolf SE. Effects of delayed wound excision and grafting in severely burned children. Arch Surg. 2002;137(9):1049-1054. [Crossref]
  13. Leon-Villapalos J. Surgical management of burn patients. In: Jeschke MG, Kamolz L, Sjöberg F, Wolf SE. Handbook of Burns Volume 1 Acute Burn Care. Second ed. Cham, Swit- zerland: Springer Nature;2020.p.443-457. eISBN: ISBN 978-3-030-18940-2. [Crossref]
  14. Wong L; Rajandram R; Allorto N. Systematic review of excision and grafting in burns: Comparing outcomes of early and late surgery in low and high-income countries. Burns. 2021;47(8):1705-1713. [Crossref]  [PubMed]
  15. Butts CC, Holmes JH, Carter JE. Surgical escharotomy and decompressive therapies in burns. J Burn Care Res. 2020;41:263-269. [Link]
  16. de Barros MEPM, Coltro PS, Hetem CMC, Vilalva KH, Farina JA. Revisiting escharotomy in patients with burns in extremities. J Burn Care Res. 2017;38(4):e691-e698. [Crossref]  [PubMed]
  17. Moussa A, Lo CH, Cleland H. Burn wound excision with- in 24 h: A 9-year review. Burns. 2021;47(6): 1300-1307. [Crossref]  [PubMed]
  18. Orgill DP, Piccolo N. Escharotomy and decompressive ther- apies in burns. J Burn Care Res. 2009;30(5):759-768. [Crossref]  [PubMed]
  19. Ismail Aly ME, Dannoun M, Jimenez CJ, Sheridan RL, Lee JO. Operative Wound management. In: Hendon DN. Toral Burn Care. Fifth ed. Elsevier Inc; 2018. p.114-130. eISBN: 978-0-323-49742-8. [Crossref]
  20. Ruiz-Castilla M, Barret JP, Sanz D, Aguilera J, Serracanta J, García V, et al. Analysis of intraabdominal hypertension in severe burned patients: the Vall d'Hebron experience. Burns. 2013;40(4):719-724. [Crossref]  [PubMed]
  21. Strang SG, Van Lieshout EM, Breederveld RS, Van Waes OJ. A systematic review on intraabdominal pressure in severe- ly burned patients. Burns. 2014;40(1):9-16. [Crossref]  [PubMed]
  22. Pannucci CJ, Osborne NH, Jaber RM, Cederna PS, Wahl WL. Early fasciotomy in electrically injured patients as a marker for injury severity and deep venous thrombosis risk: an analysis of the National Burn Repository. J Burn Care Res. 2010;31(6):882-887. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  23. Cao X, Hu Z, Zhang Y, Wang P, Huang S, Zhu W, et al. Nega- tive-pressure wound therapy improves take rate of skin graft in irregular, high-mobility areas: a randomized controlled trial. Plast Reconstr Surg. 2022;150:(6):1341-1349. [Crossref]  [PubMed]
  24. Ong YS, Samuel M, Song C. Meta-analysis of early excision of burns. Burns. 2006;32(2):145-150. [Crossref]  [PubMed]
  25. Saaiq M, Zaib S, Ahmad S. Early excision and grafting ver- sus delayed excision and grafting of deep thermal burns up to 40% total body surface area: a comparison of outcome. Ann Burns Fire Disasters. 2012; 25(3):143. [PMC]
  26. Cancio LC, Barillo DJ, Kearns RD, Holmes IV JH, Conlon KM, Matherly AF, et al. Guidelines for Burn Care Under Austere Conditions: Surgical and Nonsurgical Wound Man- agement. J Burn Care Res. 2017;38(4):203-214. [Crossref]  [PubMed]
  27. Leon-Villapalos J, Barret JP. Surgical repair of the acute burn wound: who, when, what techniques? What is the future? J Burn Care Res. 2023;44(1):5-12. [Crossref]  [PubMed]
  28. Phillips GSA, Nizamoglu M, Wakure A, Barnes D, El-Mut- tardi N, Dziewulski P. The use of dermal regeneration tem- plates for primary burns surgery in a UK regional burns centre. Ann Burns Fire Disasters. 2020;33:245-252. [PMC]
  29. Israel JS, Greenhalgh DG, Gibson AL. Variations in burn excision and grafting: a survey of the American Burn As- sociation. J Burn Care Res. 2017;38(1):e125-132. [Crossref]  [PubMed]
  30. De La Tejera G, Corona K, Efejuku T, Keys P, Joglar A, Villarreal E, et al. Early wound excision within three days decreases risks of wound infection and death in burned pa- tients. Burns. 2023;49(8):1816-1822. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  31. Edmondson SJ, Ali Jumabhoy I, Murray A. Time to start putting down the knife: A systematic review of burns ex- cision tools of randomised and non-randomised trials. Burns. 2018;44(7):1721-1737. [Crossref]  [PubMed]
  32. Giudice G, Filoni A, Maggio G, Bonamonte D, Vestita M. Cost Analysis of a Novel Enzymatic Debriding Agent for Management of Burn Wounds. Biomed Res Int. 2017(1); 2017:9567498. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  33. Kakagia DD, Karadimas EJ. The efficacy of VersajetTM Hydrosurgery system in burn surgery. A systematic review. J Burn Care Res. 2018;39(2):188-200. [PubMed]
  34. Legemate CM, Kwa KAA, Goei H, Pijpe A, Middelkoop E, van Zuijlen PP, et al. Hydrosurgical and convention- al debridement of burns: randomized clinical trial. Br J Surg. 2022;109(4):332-339. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  35. Janzekovic Z. The burn wound from the surgical point of view. J Trauma. 1975;15(1):42-62. [Crossref]  [PubMed]
  36. Klein MB, Hunter S, Heimbach DM, Engrav LH, Honari S, Gallery E, et al. The Versajet water dissector: a new tool for tangential excision. J Burn Care Rehabil. 2005;26(6):483-487. [Crossref]  [PubMed]
  37. Daugherty THF, Ross A, Neumeister MW. Surgical Exci- sion of Burn Wounds: Best Practices Using Evidence-Based Medicine. Clin Plast Surg. 2017; 44:619. [Crossref]  [PubMed]
  38. Mosier MJ, Gibran NS. Surgical excision of the burn wound. Clin Plast Surg 2009;36(4):617-625. [Crossref]  [PubMed]
  39. Sherren PB, Hussey J, Martin R, Kundishora T, Park- er M, Emerson B. Lethal triad in severe burns. Burns. 2014;40(8):1492-1496. [Crossref]  [PubMed]
  40. Miller R, Wormald JCR, Wade RG, Collins DP. Systemat- ic review of fibrin glue in burn wound reconstruction. Br J Surg. 2019;106(3):165-173. [Crossref]  [PubMed]
  41. Wu G, Zhuang M, Fan X, Hong X, Wang K, Wang H, Xia Z. Blood transfusions in severe burn patients: epidemiology and predictive factor. Burns. 2016;42(8):1721-1727. [Crossref]  [PubMed]
  42. Treadwell JR, Lucas S, Tsou AY. Surgical checklists: a sys- tematic review of impacts and implementation. BMJ Qual Saf. 2014;23(4):299-318. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  43. Singer AJ, Toussaint J, Chung WT, McClain SA, Raut V, Rosenberg L. Early versus Delayed Excision and Grafting of Full Thickness Burns in a Porcine Model: A Randomized Study. Plast Reconstr Surg. 2016;137(6):972e-979e. [Crossref]  [PubMed]
  44. Pripotnev S, Papp A. Split thickness skin graft meshing ratio indications and common practices. Burns. 2017;43(8):1775- 1781. [Crossref]  [PubMed]
  45. Bogdanov SB, Gilevich IV, Melkonyan KI, Sotnichenko AS, Alekseenko SN, Porhanov VA. Total full-thickness skin grafting for treating patients with extensive facial burn in- jury: A 10-year experience. Burns 2021;47(6):1389-1398. [Crossref]  [PubMed]
  46. Park YS, Lee JW, Huh GY, Koh JH, Seo DK, Choi JK, et al. Algorithm for primary full-thickness skin grafting in pe- diatric hand burns. Arch Plast Surg. 2012;39(5):483-488. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  47. Medina A, Riegel T, Nystad D, Tredget EE. Modified Meek Micrografting Technique for Wound Coverage in Extensive Burn Injuries. J Burn Care Res. 2016;37(5):305-313. [Crossref]  [PubMed]
  48. Elmasry M, Steinvall I, Thorfinn J, Abdelrahman I, Olofsson P, Sjoberg F. Staged excisions of moderate-sized burns com- pared with total excision with immediate autograft: an eval- uation of two strategies. Int J Burns Trauma. 2017;7(1):6. [PubMed]
  49. Roodbergen DT, Vloemans AF, Rashaan ZM, Broertjes JC, Breederveld RS. The scalp as a donor site for skin grafting in burns: retrospective study on complications. Burns Trauma. 2016;4:20. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  50. Sood R, Roggy D, Zieger M, Balledux J, Chaudhari S, Kou- manis DJ, et al. Cultured epithelial autografts for coverage of large burn wounds in eighty-eight patients: the Indiana Uni- versity experience. J Burn Care Res. 2010;31(4):559-568. [Crossref]  [PubMed]