Yanıkta İlk Müdahale Olay Yerinde, Nakilde ve Acil Serviste Yapılacaklar (Hastane Öncesi)v

Doç. Dr. Sabriye Dayı1
Op. Dr. Selma Beyeç2

1SBÜ, Bursa Şehir Hastanesi, Çocuk Cerrahisi ABD, Bursa, Türkiye
2SBÜ, Bursa Şehir Hastanesi, Genel Cerrahi ABD, Bursa, Türkiye

ÖZET

Yanık bir travmadır. İlk müdahalede travmanın standart A (hava yolu), B (solunum) ve C (dolaşım) yaklaşımı, spinal stabilizasyon ve yanığa özgü gereklilikler ile takip edilmelidir. Hastane öncesi müdahalenin temel amacı yanık olayını durdurmak ve yanık şokundan kaynaklanan diğer komplikasyonları ve ikincil travmayı önlemektir.

Olay yerinde öncelikle kendimizi korumalı ve hastayı yanık etkeninden ve olay yerinden uzaklaştırmalıyız; bilincini kontrol ettikten ve solunum ve dolaşım desteğine ihtiyaç duyduktan sonra çoklu travma olasılığına karşı servikal immobilizasyon yapılmalı ve ardından yanık bölgesine ve etkene uygun müdahale yapılmalıdır. Genel durum bozulmasına neden olmayan yanıklarda doğrudan müdahale önceliklidir ve birincil amaç yanığı soğutmaktır; akan su altında yıkama en kolay ulaşılabilir ve etkili yöntemdir.

Acil serviste hasta baştan itibaren değerlendirilir. İlk müdahaleler uygunsa hastanın yanık öyküsü (etken, oluşum zamanı, türü), tıbbi öyküsü, muayenesi (yanık yüzdesi, derinliği), uygulanan tedaviler, tetanos aşısı ihtiyacı, ağrı kesici ihtiyacı ve adli sicil kaydı tamamlanır. Hastaneye yatış endikasyonu varsa hastanın ilgili birime gidene kadar tedavisi planlanır. Başka bir hastaneye veya şehre sevk edilecekse 112 üzerinden gideceği yer kesinleştirilir, kabul eden birimle bilgi paylaşılır ve evraklar eksiksiz gönderilir çünkü tüm çocuk hastalar ve yetişkinlerin çoğu adli vakadır.

Yanıklar temiz, nemli bir pansuman veya streç filmle kapatılmalıdır. Hasta hipotermiden korunmalıdır. Bu aşamada antibiyotik tedavisi gereksizdir.

Pansuman sonrası hastaneye yatış endikasyonu yoksa ağrı kesiciler başlanır ve hasta tedavisine devam edecek olan polikliniğe (Yanık Merkezi, Genel Cerrahi, Çocuk Cerrahisi, Plastik Cerrahi) yönlendirilir.

Anahtar Kelimeler: Yanık; İlkyardım; Acil Servis; Hasta yönetimi; Çocuk

Referanslar

  1. Herdy Guerra Avila JE, Aniceto Santana L, Rabelo Suzuki D, Maldaner da Silva VZ, Duarte ML, Mizusaki Imoto A, Ferreira Amorim F. Frequency, complications, and mortality of inhalation injury in burn patients: A systematic review and meta-analysis protocol. PLoS One. 2024;19(4):e0295318. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  2. World Health Organization. Burns. [Internet]. WHO: Washington, 2023 [cited 2022 Oct 01]. [Link]
  3. Van Yperen DT, Van Lieshout EMM, Van Baar ME, Polinder S, Verhofstad MHJ, Van der Vlies CH. Burn injury characteristics, referral pattern, treatment (costs), and outcome in burn patients admitted to a hospital with or without a specialized Burn Centre (BURN-Pro). Eur J Trauma Emerg Surg. Germany; 2023 Jun;49(3):1505-1515. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  4. Sari H, Akkoc MF, Kilinç Z, Dayanir Çok FN, Özel M, Özel V. Investigation of morbidity, length of stay, and healthcare costs of inpatient paediatric burns. Int Wound J [Internet]. 2024;21(1). [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  5. Jordan KC, Di Gennaro JL, von Saint André-von Arnim A, Stewart BT. Global trends in pediatric burn injuries and care capacity from the World Health Organization Global Burn Registry. Front Pediatr. 2022;10(Lmic). [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  6. Yastı AÇ, Şenel E, Saydam M, Özok G, Çoruh A, Yorgancı K. Yanik yaralanmalari tedavi algoritmasi. Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Dergisi. 2015;21(2):79-89. [Crossref]
  7. yanik-tedavi-algoritmasidoc [Internet]. Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü. 2012. [Link]
  8. Schaefer T, Szymanski K. Burn Evaluation and Management [Internet]. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024. [Link]
  9. Mlcak RP, Buffalo MC, Jimenez CJ. 7 - Prehospital Management, Transportation, and Emergency Care. In: Herndon DN, editor. Total Burn Care (Fifth Edition) [Internet]. Fifth Edit. Elsevier; 2018. p. 58-65.e1. [Crossref]
  10. Tan HMG, Chung L, Chong XY, Joethy J, Chong SJ. A simple mnemonic, B.U.R.N.S., for burns first aid. Burns [Internet]. Elsevier; 2022;48(4):841-845. [Crossref]  [PubMed]
  11. Dayı S. Çocuk Yanıklarında Çocuk Suistimali, Olgu Üzerinden Tartışma ve Öneriler. In: Genişol İ, İnci Coşkun E, Ekmekyapar M, Gökçe H, Altınbaş Y, Dağlı M, editors. Cerrahi Branşlarda Görülen Nadir Vakalar. Akademisyen Kitabevi; 2020. p. 195-203. [Link]
  12. Harish V, Tiwari N, Fisher OM, Li Z, Maitz PKM. First aid improves clinical outcomes in burn injuries: Evidence from a cohort study of 4918 patients. Burns [Internet]. Elsevier Ltd and International Society of Burns Injuries; 2019;45(2):433- 439. [Crossref]  [PubMed]
  13. Mohammad Mukaddes AM, Junaid M. Running water as first aid for burn and early hypothermia: A numerical investigation on human skin. Burns Open [Internet]. Elsevier Ltd; 2024;8(2):105-111. [Crossref]
  14. Wood FM, Phillips M, Jovic T, Cassidy JT, Cameron P, Edgar DW. Water First Aid Is Beneficial In Humans PostBurn: Evidence from a Bi-National Cohort Study. PLoS One. 2016;11(1):e0147259. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  15. Griffin B, Cabilan CJ, Ayoub B, Xu H (Grace), Palmieri T, Kimble R, Singer Y. The effect of 20 minutes of cool running water first aid within three hours of thermal burn injury on patient outcomes: A systematic review and meta-analysis. Australas Emerg Care [Internet]. Elsevier; 2022 Dec 1;25(4):367-376. [Crossref]  [PubMed]
  16. Frear CC, Griffin B, Watt K, Kimble R. Barriers to adequate first aid for paediatric burns at the scene of the injury. Health Promotion Journal of Australia. 2018;29(2):160-166. [Crossref]  [PubMed]
  17. Chai H, Chaudhari N, Kornhaber R, Cuttle L, Fear M, Wood F, Martin L. Chemical burn to the skin: A systematic review of first aid impacts on clinical outcomes. Burns [Internet]. Elsevier; 2022;48(7):1527-1543. [Crossref]  [PubMed]
  18. Prasad A, Ibrahim H, Mortimore K, Vandabona R. Critical care management of hydrofluoric acid burns with a negative outcome. BMJ Case Rep. 2021;14(6):1-3. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  19. Zhang Y, Wang X, Sharma K, Mao X, Qiu X, Ni L, Han C. Injuries following a serious hydrofluoric acid leak: First aid and lessons. Burns [Internet]. Elsevier Ltd and International Society of Burns Injuries; 2015;41(7):1593-1598. [Crossref]  [PubMed]
  20. Hundeshagen G, Milner SM. 41 - Radiation Injuries and Vesicant Burns. In: Herndon DNBTTBC (Fifth E, editor. Elsevier;2018.p.414-421.e1. [Crossref]
  21. Özcan M, Topçuoğlu P. Akut Radyasyon Sendromu. Nükleer Kaza ve Terörist Ayakta Hematopoietik Kök Hücre Transplantasyon. 2008;
  22. Dent RA. Management of Casualties from Radiation Events. European Burn Journal. 2023;4(4):584-595. [Crossref]  [PubMed]  [PMC]
  23. Rivki M, Bachtiar AM, Informatika T, Teknik F, Indonesia UK. The Medical Aspects Of Radiation Incidents 4th Edition Radiation Emergency Assistance Center/Training Site REAC/TS. 2017;(112).
  24. Forster SA, Silva IM, Ramos MLC, Gragnani A, Ferreira LM. Lightning burn-Review and case report. Burns [Internet]. Elsevier Ltd and International Society of Burns Injuries; 2013;39(2):e8-e12. [Crossref]  [PubMed]
  25. Haller HL, Wurzer P, Peterlik C, Gabriel C, Cancio LC. 5 - Burn Management in Disasters and Humanitarian Crises. In: Herndon DN, editor. Total Burn Care (Fifth Edition) [Internet]. Fifth Edit. Elsevier; 2018. p. 36-49.e2. [Crossref]
  26. Bubb L, Masters J. Trauma and burns in children. Anaesthesia and Intensive Care Medicine [Internet]. Elsevier Ltd; 2023;24(11):674-683. [Crossref]
  27. Bracco D. Burn fluid resuscitation: let the autopilot do it! Crit Care Med. 2011 Sep;39(9):2178-80. [Crossref]  [PubMed]
  28. Forristal C, Van Aarsen K, Columbus M, Wei J, Vogt K, Mal S. Predictors of Hypothermia upon Trauma Center Arrival in Severe Trauma Patients Transported to Hospital via EMS. Prehosp Emerg Care. 2020 Jan-Feb;24(1):15-22. Epub 2019 Apr 19. [Crossref]  [PubMed]